Obecnie, maksymalny wymiar kary dla lekarza za błąd medyczny (nieumyślne spowodowanie śmierci) wynosi 5 lat, a minimalny 3 miesiące. Sąd według uznania, taką karę pozbawienia wolności może zamienić na grzywnę albo karę ograniczenia wolności. Coraz częściej toczą się dyskusje na temat zaostrzenia kar za błędy medyczne np. za nieumyślne spowodowanie śmierci. Minimalny wymiar kary większy się z 3 do 6 miesięcy, a maksymalne z 5 do 8 lat.
Błąd medyczny podstawa prawna
Odpowiedzialności karnej podlega lekarz, gdy kumulatywnie zostaną spełnione wszystkie wymienione przesłanki. Po pierwsze, lekarz (personel medyczny) dopuścił się postępowania sprzecznego z wiedzą medyczną. Po drugie, skutkiem naruszenia jest uszczerbek na zdrowiu, śmierć, narażenie na utratę życia lub zdrowia. Po trzecie, zachodzi związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem lekarza a skutkiem nieprawidłowego postępowania. Po czwarte lekarzowi (personelowi medycznemu) można przypisać winę.
Najczęstszymi typami czynów zabronionych związanych z błędami lekarskimi są:
- Nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 kodeksu karnego)
Kara więzienia za błąd lekarski może grozić medykowi, jeżeli pomiędzy jego zachowaniem a śmiercią pacjenta zaistnieje związek przyczynowy. Ponadto, zachowanie lekarza musi być sprzeczne z aktualną wiedzą i praktyką medyczną. Jeżeli skutku w postaci śmierci nie dało się obiektywnie przewidzieć to lekarz nie odpowie karnie. Nieumyślne spowodowanie śmierci zagrożone jest pozbawieniem wolności od 3 miesięcy do lat 5.
- Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 2 oraz 157 § 3 kodeksu karnego)
Odpowiedzialność za błąd medyczny może być konsekwencją nie tylko śmierci pacjenta, lecz również uszczerbku na jego zdrowiu.
- Narażenie na niebezpieczeństwo (art. 160 kodeksu karnego)
Odpowiedzialność z art. 160 k.k. powstaje, gdy brak jest podstaw, aby pociągnąć go do odpowiedzialności za skutek w postaci śmierci bądź ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Jeżeli zachowanie lekarza nie doprowadziło ostatecznie do takiego skutku, ale mimo to, wytworzyło stan bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pacjenta, to taki stan bezpośredniego zagrożenia stanowi samoistną podstawę odpowiedzialności karnej.
W tym wypadku skutek w postaci śmierci lub uszczerbku na zdrowiu nie zależy już od działania lekarza.
Warto dodać, że trudności przysparza stan epidemii, gdyż w jej trakcie, obowiązuje klauzula bezkarności za błąd medyczny (klauzula dobrego Samarytanina). Lekarz nie popełnia przestępstwa za czyn zabroniony powstały w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w szczególnych okolicznościach w związku z leczeniem COVID-19. Chyba że nie zachował ostrożności w sposób rażący.
Postępowania karne w związku z błędem medycznym najczęściej dotyczą przypadków śmiertelnych. Natomiast, w sprawach, których skutkiem błędu był uszczerbek na zdrowiu, poszkodowani pacjenci decydują się na złożenie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z różnych powodów. Przede wszystkim, korzystny wyrok w sprawie karnej ułatwia dalszą walką pacjenta na drodze cywilnej. Ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Innymi słowu, sąd cywilny związany jest wyrokiem sądu karnego. Jeżeli lekarzowi przypisano winę za zarzucane mu przestępstwo, to w toku udowadniania przesłanek odpowiedzialności cywilnej, pacjent zwolniony jest niejako z konieczności wykazania, że lekarz ponosi winę. Z perspektywy pacjenta dużą zaletą wszczęcia postępowania karnego przeciwko lekarzowi jest to, że nie wiąże się ono z koniecznością wniesienia opłaty sądowej oraz z ponoszeniem kosztów opinii biegłego.
Odpowiedzialność pielęgniarki za błąd medyczny
Odpowiedzialność pielęgniarki za błąd medyczny podobnie jak w przypadku lekarzy może być cywilna, karna i dyscyplinarna. Konsekwencje karne pielęgniarki, wynikają z tych samych przepisów kodeksu karnego co kary dla lekarza za błąd medyczny.
Pacjent, który uważa, że czynność pielęgniarki wypełniła znamiona czynu zabronionego, powinien złożyć zawiadomienie na policji lub bezpośrednio do prokuratury. Skutkiem będzie wszczęcie postępowania karnego wobec pielęgniarki bądź położnej. Po sporządzeniu przez prokuratora aktu oskarżenia i procesie sąd wydaje wyrok.
Do najczęstszych błędów pielęgniarskich należą:
- podanie niewłaściwego leku;
- źle dobrana temperatura w inkubatorze;
- pomylenie zastrzyków.
Zaostrzenie kar za błędy medyczne
Lekarze popełniają błędy i za te błędy powinni odpowiadać. Jednakże, kara dla lekarza za błąd medyczny, nie powinna być bardziej dolegliwa niż stopień winy i społecznej szkodliwości. Ewentualne zaostrzenie kar za błąd medyczny, którego skutkiem jest nieumyślne spowodowanie śmierci, może zniechęcić lekarzy do podejmowania decyzji np. o operacji trudnych przypadków. Funkcję łagodzącą odpowiedzialność lekarzy pełni art. 37a kodeksu karnego. Zgodnie z tym przepisem, za nieumyślne spowodowanie śmierci, sąd może zamiast kary pozbawienia wolności, orzec ograniczenie wolności lub grzywnę.
Odpowiedzialność za błędy medyczne to nie tylko odpowiedzialność prawokarna. Czynność lub zaniechanie może nie wypełniać znamion czynu zabronionego. Może natomiast spełniać przesłanki odpowiedzialności cywilnoprawnej.
Podsumowanie
Poszkodowany ma wiele możliwości dochodzenia swoich praw. Z jednej strony może wytoczyć powództwo cywilne, a z drugiej może zawiadomić prokuratora o popełnieniu przestępstwa. Zdecydowanie powinno wybierać się taki sposób dochodzenia roszczeń, który jest dla nas najkorzystniejszy. Jeżeli nie potrafimy ocenić, która z metod jest najbardziej w danym przypadku skuteczna, powinniśmy zgłosić się do kancelarii prawnej, prowadzonej przez adwokatów lub radców prawnych. O pomoc można również zwrócić się do Fundacji Pomocy Ofiarom Błędów Medycznych.
