Trepanacja czaszki to trudna i skomplikowana procedura neurochirurgiczna polegająca na nawierceniu jednego lub kilku otworów w czaszce. Daje ona chirurgowi możliwość uwidocznienia struktur, takich jak opony mózgowe czy mózg i wykonania prostych czynności, służących zwykle obniżeniu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Stosuje się ją zarówno w celach leczniczych jak i diagnostycznych.
Jakie są wskazania do wykonania trepanacji czaszki? Jak wygląda zabieg i czy po jego wykonaniu możliwe są skutki uboczne?
Czaszka, a właściwie jej część – mózgoczaszka jest kostną konstrukcją chroniącą najważniejszą strukturę ludzkiego organizmu – mózg. Jama czaszki ograniczona jest przez ścisłe, nierozciągliwe połączenia pomiędzy kośćmi, które sprawiają, że jej objętość nie ulega zmianie.
W jej wnętrzu znajdują się trzy podstawowe elementy:
- tkanka nerwowa tworząca mózgowie,
- płyn mózgowo-rdzeniowy,
- przepływająca przez naczynia krew.
Zwiększenie objętości jednego z tych trzech elementów, wiąże się z uciskiem i zmniejszeniem objętości dwóch pozostałych, co zwykle prowadzi do katastrofalnych dla zdrowia skutków. Trepanacja czaszki jest zabiegiem pozwalającym na szybkie odbarczenie krwiaka i przywrócenie prawidłowych objętości poszczególnych wewnątrzczaszkowych komponentów. Choć trepanacja czaszki uważana jest za trudny i niezwykle ryzykowny zabieg, w rzeczywistości jej przeprowadzenie nie sprawia większych problemów doświadczonemu neurochirurgowi.
Zabieg lub operacja w obszarze czaszki – kraniotomia
Większość zabiegów neurochirurgicznych nie może zostać wykonana przez niewielki otwór trepanacyjny. Kraniotomia jest procedurą, w przypadku której otwarcie czaszki jest większe niż to wykonywane podczas trepanacji. Kraniotomia polega na wykonaniu jednego lub kilku otworów trepanacyjnych, które są następnie łączone lub poszerzane przy pomocy urządzenia zwanego kraniotomem. Kraniotomia jest początkowym etapem większości operacji neurochirurgicznych w zakresie ośrodkowego układu nerwowego. Wskazaniami do niej są operacje usuwania guzów mózgu czy wykryty tętniak, który musi zostać zaklipsowany. Po wykonaniu zabiegu płaty czaszki zostają przywrócone na swoje miejsce.
W niektórych przypadkach, gdy konieczne jest odbarczenie mózgu na dłuższy czas nie przywraca się kości – jest to tak zwana kraniektomia.
Czym jest trepanacja zwiadowcza?
Trepanacja zwiadowcza czaszki polega na wywierceniu kilku otworów trepanacyjnych w przypadku nagłego pogorszenia się stanu pacjenta i cech mogących wskazywać na wgłobienie się mózgu. Wgłobienie mózgu to poważny stan polegający na przemieszczeniu części mózgowia z właściwego dla niego miejsca w inne pod wpływem wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego. Ze względu na przedziały anatomiczne wyróżnia się:
- wgłobienie zakrętu obręczy pod sierp mózgu,
- wgłobienie we wcięcie namiotu,
- wgłobienie w otwór wielki,
- wgłobienie tylne,
- wgłobienie środkowe.
Wszystkie typy wgłobień wymagają szybkiej interwencji, gdyż mogą prowadzić do śmierci pacjenta lub trwałych ubytków neurologicznych. Do objawów, które wskazują na pogarszanie się stanu chorego, w zależności od typu wgłobienia, należą: postępujący niedowład kończyn, zaburzenia mowy, asymetryczne źrenice.
Ciekawostka: Trepanacja czaszki to operacja z długoletnią historią. Tego typu zabieg wykonywany był już ok. 1400 lat p.n.e. Wówczas wiązał się on jednak z dużą śmiertelnością pacjentów. Średnio co trzeci operowany pacjent umierał w trakcie lub po operacji. Trepanacja czaszki mimo swojego skomplikowania jest zabiegiem mniej inwazyjnym niż na przykład kraniektomia, podczas której usuwa się część kości czaszki.
Trepanacja czaszki — wskazania
Zabieg trepanacji czaszki wykonuje się na sali operacyjnej w przypadkach, które wymagają natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Wskazaniami do wykonania trepanacji czaszki są:
- urazy po wypadku, jeśli doszło do uformowania się krwiaka wewnątrzczaszkowego lub jeśli nastąpiło pęknięcie lub złamanie kości czaszki;
- monitorowanie ciśnienia wewnątrzczaszkowego, zwłaszcza w przypadku wodogłowia lub obrzęku mózgu;
- biopsja stereotaktyczna;
- wprowadzenie drenu do układu komorowego mózgowia
- niektóre zabiegi chirurgiczne, które polegają na wprowadzeniu elektrod do konkretnych części mózgu;
- trepanacja zwiadowcza.
Trepanacja czaszki — przebieg operacji
Operacja trepanacji czaszki jest zabiegiem neurochirurgicznym, w którym wywierca się jeden lub kilka otworów w czaszce. Odbywa się ona w znieczuleniu ogólnym. Na początku pacjentowi obcina się i goli włosy w miejscu, w którym będą wiercone otwory trepanacyjne. Wybór miejsca, w którym będą one wiercone zależy od celu, w jakim jest wykonywany zabieg. Otwory wykonuje się przy użyciu trepanu ręcznego lub elektrycznego. Dalszy przebieg operacji jest uzależniony od tego, czy przyczyną trepanacji był krwiak mózgu, wodogłowie czy obrzęk mózgu. Ostatnim elementem zabiegu trepanacji czaszki jest zamknięcie wwierceń poprzez wosk kostny, natomiast skóra głowy zostaje zaszyta.
Trepanacja czaszki — rekonwalescencja
Okres rekonwalescencji po trepanacji czaszki jest uzależniony od przyczyny tego zabiegu. Dla przykładu krwiak wewnątrzczaszkowy jest poważną dolegliwością i po zabiegu należy przynajmniej przez kilka tygodni prowadzić bardzo spokojny tryb życia, poświęcać dużo czasu na sen i odpoczynek. Po takim zabiegu powinno się całkowicie odstawić alkohol.
Trepanacja czaski – możliwe powikłania
Trepanacja czaszki, tak jak i każda inna operacja może powodować pewne powikłania. Wśród tych, które mogą pojawić się najczęściej, wymienia się:
- obrzęk mózgu;
- niedotlenienie mózgu;
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
- wytworzenie się krwiaka wewnątrzmózgowego;
- powstanie ropniaka podtwardówkowego;
- infekcje ran pooperacyjnych.
Trzeba jednak w tym miejscu podkreślić, że trepanacja czaszki mimo swej skomplikowanej natury jest zabiegiem dobrze opanowanym przez współczesną medycynę i pozwalającym na utrzymanie odpowiednich funkcji neurologicznych, co nierzadko pozwala na uratowanie życia pacjenta.
Jeżeli istnieje podejrzenie, że podczas zabiegu lub operacji w obszarze czaszki doszło do jakiegokolwiek błędu lub zaniedbania ze strony personelu medycznego, to prosimy o kontakt. Fundacja Pomocy Ofiarom Błędów Medycznych postara się Państwu pomóc.
