Rozszczep kręgosłupa u płodu – operacja wykonana bez właściwej diagnostyki

Rozszczep kręgosłupa (spina bifida) należy do najpoważniejszych wad wrodzonych cewy nerwowej. Rozwój współczesnej medycyny sprawił, że możliwe stało się leczenie tej wady jeszcze w okresie życia płodowego – tzw. operacje in utero. Zgodnie z aktualną wiedzą medyczną zabieg ten może poprawić rokowanie neurologiczne dziecka, jednak jest obarczony istotnym ryzykiem zarówno dla płodu, jak i dla matki. Właśnie dlatego ustawodawca oraz standardy medyczne wymagają szczególnej staranności diagnostycznej i informacyjnej przed podjęciem decyzji o operacji. Brak właściwej diagnostyki prenatalnej, zaniechanie badań lub nieprawidłowa kwalifikacja pacjentki do zabiegu mogą prowadzić do odpowiedzialności lekarzy i podmiotu leczniczego. W skrajnych przypadkach stanowią klasyczny przykład błędu medycznego w formie błędu diagnostycznego.

Czym jest rozszczep kręgosłupa?

Rozszczep kręgosłupa (spina bifida) to wada wrodzona powstająca we wczesnym etapie ciąży – zwykle około trzeciego tygodnia rozwoju płodu – kiedy dochodzi do nieprawidłowego zamknięcia cewy nerwowej. W efekcie w obrębie kręgosłupa pozostaje szczelina, przez którą mogą uwypuklać się elementy rdzenia kręgowego lub korzenie nerwowe.

Nasilenie wady jest zróżnicowane. W łagodnych postaciach nie występują żadne objawy i wada bywa wykrywana przypadkowo. W cięższych przypadkach rozszczep może powodować istotne zaburzenia neurologiczne, takie jak ograniczenie zdolności poruszania się, obniżone czucie w kończynach dolnych czy problemy z kontrolą pęcherza i jelit.

Przyczyny powstawania rozszczepu kręgosłupa nie zostały w pełni ustalone. Uważa się jednak, że znaczącą rolę odgrywają zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Wada występuje stosunkowo rzadko – szacunkowo u około 1 na 1000 noworodków.

Dlaczego prawidłowa diagnostyka przedoperacyjna jest kluczowa?

Leczenie rozszczepu kręgosłupa w łonie matki wymaga potwierdzenia szeregu informacji medycznych, które decydują o kwalifikacji do zabiegu. Diagnostyka powinna obejmować m.in.:

• dokładną ocenę wady płodu – jej poziom, rozległość i charakter,
• ocenę występowania towarzyszących anomalii (np. wodogłowie, malformacja Arnolda–Chiariego),
• badania genetyczne wykluczające choroby chromosomalne, które mogą znacząco wpływać na rokowania,
• ocenę stanu zdrowia matki w tym: obecności infekcji, ryzyka przedwczesnego porodu oraz przeciwwskazań do operacji,
• konsultacje specjalistyczne – perinatologiczne, neurochirurgiczne, neonatologiczne i anestezjologiczne,
• wykonanie wysokiej jakości badań obrazowych, w tym USG szczegółowego, w uzasadnionych przypadkach – rezonansu magnetycznego płodu.

Pominięcie któregokolwiek z powyższych elementów może prowadzić do błędnej kwalifikacji do zabiegu, a w konsekwencji do poważnych powikłań zarówno dla matki, jak i dziecka.

Jakie ryzyka niesie operacja wykonana bez pełnej diagnostyki?

Operacja rozszczepu kręgosłupa u płodu jest procedurą wysokospecjalistyczną i obarczoną istotnym ryzykiem. Jeśli kwalifikacja została dokonana nieprawidłowo, może dojść m.in. do:

1. Niecelowego lub nieskutecznego zabiegu

Brak właściwego rozpoznania może skutkować przeprowadzeniem operacji u płodu, który z medycznego punktu widzenia nie odniesie z niej korzyści – na przykład w przypadku współistnienia ciężkich wad genetycznych.

2. Szkód zdrowotnych u matki

Do powikłań pooperacyjnych należą: infekcje, uszkodzenia macicy, przedwczesne pęknięcie błon płodowych czy konieczność porodu przedwczesnego przez cesarskie cięcie.

3. Zwiększonego ryzyka śmierci lub trwałej niepełnosprawności dziecka

Jeśli operacja została wykonana mimo przeciwwskazań, może dojść do pogorszenia stanu płodu, porodu skrajnie wcześniaczego, trwałych uszkodzeń neurologicznych lub obumarcia wewnątrzmacicznego.

4. Poważnych konsekwencji psychologicznych dla rodziców

Rodzice mogą przez lata mierzyć się ze skutkami błędnej decyzji lekarzy, poczuciem utraty zaufania do personelu medycznego oraz traumą związaną z nieprzewidzianymi komplikacjami.

Kiedy można mówić o błędzie medycznym?

Operacja bez przeprowadzenia rzetelnej diagnostyki może stanowić błąd medyczny, jeśli:

• doszło do naruszenia obowiązujących standardów postępowania diagnostycznego,
• lekarze zaniechali wykonania badań, które są wymagane przed tego rodzaju zabiegami,
• pacjentka nie została właściwie poinformowana o stanie zdrowia płodu, wskazaniach i ryzykach,
• decyzja o operacji została podjęta bez pełnej analizy ewentualnych przeciwwskazań,
• w wyniku naruszeń doszło do szkody zdrowotnej matki lub dziecka.

W takich przypadkach rodzice może dochodzić swoich praw na podstawie art. 425, art. 444 i następne Kodeksu Cywilnego. Do roszczeń należą:

• odszkodowanie za poniesione szkody;
• zadośćuczynienie za krzywdę;
• zwrot kosztów leczenia i rehabilitacji;
• renta na zwiększone potrzeby dziecka,

Ponadto rodzice w uzasadnionych przypadkach mogą żądać pociągnięcia do odpowiedzialności dyscyplinarnej lub karnej personel medyczny.

Podsumowanie

Operacja rozszczepu kręgosłupa w okresie prenatalnym jest jedną z najbardziej zaawansowanych procedur medycznych. Jej skuteczność i bezpieczeństwo zależą od pełnej, rzetelnej i zgodnej ze standardami diagnostyki. Wszelkie odstępstwa w tym zakresie mogą stanowić poważne naruszenie praw pacjenta i prowadzić do tragicznych konsekwencji zdrowotnych. Dlatego każda rodzina, która podejrzewa, że doszło do błędu medycznego, powinna otrzymać profesjonalną pomoc – zarówno medyczną, jak i prawną.