?mier? najbli?szego cz?onka rodziny to wielka tragedia, szczególnie kiedy ?mier? ta jest niespodziewana i zwi?zana z zawinieniem osoby trzeciej. Roszczenie o zado??uczynienie za ?mier? osoby najbli?szej wynika z art. 446 § 4 k.c., który stanowi, ?e S?d mo?e przyzna? najbli?szym cz?onkom rodziny zmar?ego odpowiedni? sum? tytu?em zado??uczynienia pieni??nego za doznan? krzywd?.
Komu przys?uguje zado??uczynienie?
Tre?? przepisu art. 446 § 4 k.c. wskazuje, ?e zado??uczynienie przys?uguje najbli?szym cz?onkom rodziny. Sformu?owanie to jest niedookre?lone. Odpowiedzi na pytanie kim s? najbli?si cz?onkowie rodziny musimy szuka? w orzecznictwie i literaturze przedmiotu. W orzecznictwie znajdziemy prób? ustalenia kr?gu najbli?szych cz?onków rodziny. Wskazuje si?, ?e relacja blisko?ci powinna by? ustalana w okoliczno?ciach konkretnej sprawy. Nie mo?na opiera? si? jednak wy??cznie na wi?ziach formalnoprawnych, do których nale?y m.in. ma??e?stwo czy stopie? pokrewie?stwa, ale bra? nale?y równie? pod uwag? faktyczne relacje mi?dzyludzkie, które niekiedy mog? istnie? pomi?dzy dalekimi krewnymi czy nawet osobami niespokrewnionymi. Najbli?szymi cz?onkami rodziny zmar?ego b?d? osoby powi?zane z nim w?z?ami ma??e?stwa, przysposobienia, pokrewie?stwa, a tak?e powinowactwa, je?li ponadto osoby te ??czy?a ze zmar?ym szczególna wi?? emocjonalna. Ma??onek pozostaj?cy w separacji nie b?dzie uznany za osob? najbli?sz?, podobnie dziecko, które zerwa?o kontakt z rodzicem. Zgodnie z wyrokiem S?du Apelacyjnego w Katowicach z 11 kwietnia 2013 r. (I ACa 225/13), najbli?szym cz?onkiem rodziny dla ma?oletniego dziecka s? nie tylko jego rodzice czy rodze?stwo, lecz równie? dalsi zst?pni, z którymi dziecko zamieszkuje, którzy sprawuj? nad nim bezpo?redni? opiek?, którzy uczestnicz? w wychowaniu dziecka oraz uczestnicz? nie tylko w wa?nych wydarzeniach ?ycia dziecka, lecz tak?e w jego ?yciu codziennym.
Pozew o zado??uczynienie.
W pierwszej kolejno?ci nale?y zg?osi? szkod? do ubezpieczyciela. Je?eli go nie ma, sprawca nie chce nam wskaza? ubezpieczyciela, to zg?aszamy szkod? bezpo?rednio do sprawcy zdarzania. Mo?e si? zdarzy?, ?e na etapie ugodowym sprawa zostanie zako?czona w sposób, który b?dzie stanowi? godn? rekompensat? krzywdy. W braku porozumienia nale?y skierowa? spraw? do S?du. Pozew o zado??uczynienie sk?ada si? do wydzia?u cywilnego s?du w?a?ciwego miejscowo dla siedziby ubezpieczyciela, u którego sprawca szkody posiada? wykupion? polis? OC lub siedziby szpitala, w którym dosz?o do b??du w sztuce lekarskiej. Pozew podlega op?acie w wysoko?ci 5% ??danej kwoty. Je?eli nie sta? Ci? na uiszczenie op?aty, mo?esz z?o?y? wniosek o zwolnienie od kosztów s?dowych. Przy sporz?dzeniu pozwu, jak i wniosku o zwolnienie od kosztów s?dowych bardzo pomocna b?dzie pomoc profesjonalnego pe?nomocnika.
Jak d?ugo trwa proces o zado??uczynienie?
Post?powanie, które wszczyna pozew cywilny o zado??uczynienie za krzywd? trwa oko?o roku (pierwsza instancja). Trzeba wzi?? pod uwag? fakt, ?e wykazanie krzywdy – szkody niematerialnej jest trudne. S?d musi przeprowadzi? post?powanie dowodowe w sposób wnikliwy.
Opinia bieg?ego.
Strona powodowa powinna starannie przygotowa? si? do procesu – zgromadzi? niezb?dne dowody: rachunki za leczenie psychologiczne, psychiatryczne, przygotowa? list? ?wiadków, którzy b?d? osobowym dowodem w sprawie, przedyskutowa? z profesjonalnym prawnikiem rol? dowodu z opinii bieg?ego w post?powaniu o zado??uczynienie.
W sprawach o zado??uczynienie niezb?dne jest bowiem powo?anie bieg?ego z zakresu psychologii lub psychiatrii. Opinia bieg?ych z dziedziny psychologii w post?powaniu o zado??uczynienie, s?u?y opisaniu prze?y? psychicznych, jakie towarzyszy?y poszkodowanym po ?mierci osoby najbli?szej oraz okre?leniu, czy i jaki wp?yw wywiera?y i wywieraj? na ich obecne ?ycie, czy nadal prze?ywaj? ?a?ob? oraz jakie wyst?puj? rokowania na przysz?o?? po stracie kogo? bliskiego.
Funkcja kompensacyjna zado??uczynienia.
Prawid?owa wyk?adnia art. 446 § 4 k.c. wymaga przede wszystkim podkre?lenia, ?e roszczenie oparte na tym przepisie jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia zmierzaj?cego do naprawienia szkody maj?tkowej, opartego na tre?ci art. 446 § 3 k.c. Zado??uczynienie przewidziane w art. 446 § 4 k.c. nie jest zale?ne od pogorszenia sytuacji ?yciowej osoby bliskiej w wyniku ?mierci bezpo?rednio poszkodowanego, lecz ma na celu z?agodzenie cierpienia psychicznego wywo?anego ?mierci? osoby najbli?szej i pomoc cz?onkom rodziny tej osoby w dostosowaniu si? do zmienionej sytuacji ?yciowej (wyrok S?du Najwy?szego z dnia 12 wrze?nia 2013 r., IV CSK 87/13, LEX nr 1383297).
Zado??uczynienie polega wi?c na rekompensacie za krzywd? wywo?an? nieodwracaln? utrat? osoby bliskiej, z któr? ??czy?y stron? dochodz?c? takiego zado??uczynienia wi?zi rodzinne. Szkoda niemaj?tkowa (krzywda).
Trudno oceni? ból, cierpienie osób najbli?szych zmar?ego zwi?zku z zerwaniem tak istotnej wi?zi rodzinnej. Do kategorii szkody niemaj?tkowej spowodowanej zerwaniem wi?zi rodzinnej mo?na zaliczy? mi?dzy innymi:
1) wstrz?s psychiczny,
2) cierpienia psychiczne,
3) spadek si? ?yciowych,
4) przyspieszenie rozwoju choroby,
5) uczucie smutku, t?sknoty, ?alu,
6) niemo?no?? odnalezienia si? w nowej sytuacji,
7) zachwianie poczucia bezpiecze?stwa.
Wysoko?? szkody.
Wysoko?? szkody ustalana jest w konkretnej sprawie po ustaleniu stanu faktycznego. S?d bierze pod uwag? stopie? blisko?ci osoby uprawnionej wzgl?dem zmar?ego, wiek uprawnionego, intensywno?? wi?zi mi?dzy nim a zmar?ym, skale bólu i cierpie? prze?ywanych przez uprawnionego, stopie? negatywnego wp?ywu ?mierci osoby najbli?szej na ?ycie uprawnionego. Ciekawym orzeczeniem w tej kwestii jest wyrok S?du Apelacyjnego w ?odzi z 15 maja 2015 r. (sygn. akt I ACa 1693/14), który podaje, ?e „o wysoko?ci zado??uczynienia decyduj? w ostateczno?ci realia ka?dej sprawy. Pewno?? prawa w jego stosowaniu, której jednym z filarów jest stabilno?? orzecznictwa s?dowego, jest bez w?tpienia warto?ci? godn? ochrony. Wysoko?? sum orzekanych w innych sprawach, w których pewne elementy stanu faktycznego s? podobne, obj?ta wszak dyskrecjonalno?ci? s?dziowsk?, mo?e mie? jednak znaczenie jedynie po?rednie w tym sensie, ?e sumy zas?dzone w podobnych sprawach nie powinny ra??co odbiega? od siebie”. Nale?y to rozumie? w ten sposób, ?e je?li w podobnej sprawie osoba najbli?sza jest w zbli?onym wieku, o podobnym stopniu za?y?o?ci ze zmar?ym, prze?ywaj?ca ból po utracie bliskiej osoby na podobnym poziomie, s?d powinien orzec zado??uczynienie w zbli?onych kwotach. Przypomnie? nale?y, ?e wysoko?? zado??uczynienia za ?mier? osoby bliskiej nie podlega zmniejszeniu ze wzgl?du na status maj?tkowy uprawnionych.
