?mier? osoby bliskiej jest dla nas wielkim ciosem. Czujemy, ?e ?ycie wali si? nam na g?ow?. Cz?sto osoba, która zmar?a utrzymywa?a rodzin?, bez jej wsparcia trudno wyobrazi? sobie prowadzenie gospodarstwa domowego, utrzymanie rodziny.
Ustawodawca chc?c zabezpieczy? finansowo pewien kr?g osób zwi?zanych ze zmar?ym, wprowadzi? regulacj? dzi?ki którym mo?liwe jest otrzymanie renty z tytu?u ?mierci poszkodowanego. Wa?ne jest, ?e roszcze? wynikaj?cych z art. 446 k.c. mo?na dochodzi? tylko w ramach odpowiedzialno?ci deliktowej.
Regulacja prawna.
Kodeks cywilny zawiera regulacje zabezpieczaj?c? pewien kr?g osób na wypadek ?mierci poszkodowanego. Zgodnie z jego tre?ci?, osoba, wzgl?dem której ci??y? na zmar?ym ustawowy obowi?zek alimentacyjny, mo?e ??da? od zobowi?zanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do mo?liwo?ci zarobkowych i maj?tkowych zmar?ego przez czas prawdopodobnego trwania obowi?zku alimentacyjnego. Takiej samej renty mog? ??da? inne osoby bliskie, którym zmar?y dobrowolnie i stale dostarcza? ?rodków utrzymania, je?eli z okoliczno?ci wynika, ?e wymagaj? tego zasady wspó??ycia spo?ecznego.
Renta alimentacyjna.
Renta przewidziana w zdaniu pierwszym art. 446 § 2 k.c. nazywana jest obligatoryjn? (obowi?zkow?). Uprawnionymi do pobierania tego rodzaju renty s? osoby wzgl?dem których ci??y? na zmar?ym obowi?zek alimentacyjny. Prawo do renty tzw. obligatoryjnej b?d? mie?: m??/?ona, dzieci, dalsi krewni w linii prostej, rodze?stwo, powinowaci. Uprawnione b?dzie te? dziecko, które jest pocz?te a jeszcze si? nie narodzi?o. Warto wspomnie?, ?e ju? dziecko, które zosta?o pocz?te metod? in vitro po ?mierci ojca nie b?dzie mog?o stara? si? o rent? alimentacyjn?. Prawo do renty obligatoryjnej mo?e mie? ma??onek rozwiedziony, je?li jego roszczenia alimentacyjne z kodeksu rodzinnego i opieku?czego by?yby zasadne.
Wa?ne jest, ?e aby S?d przyzna? rent? obligatoryjn?, nie jest konieczne, aby zmar?y za swojego ?ycia spe?nia? obowi?zek alimentacyjny. To S?d musi podj?? decyzj? w zakresie uznania b?d? nie, ?e w ?wietle przepisów prawa roszczenie alimentacyjne by?oby zasadne.
Jak ustali? wysoko?? renty alimentacyjnej?
Tu sytuacja zaczyna si? komplikowa?. Jak uzasadni? przed S?dem swoje roszczenie? Pomoc profesjonalnego pe?nomocnika mo?e okaza? si? nieoceniona.
Wysoko?? renty obligatoryjnej oblicza si?, bior?c pod uwag? kryterium potrzeb poszkodowanego oraz mo?liwo?ci zarobkowe i maj?tkowe zmar?ego przez czas prawdopodobnego trwania obowi?zku alimentacyjnego. Nie jest jednak istotne, aby potrzeby poszkodowanego by?y usprawiedliwione, co jest konieczne przy ustalaniu ?wiadczenia alimentacyjnego z kodeksu rodzinnego i opieku?czego.
Pami?ta? trzeba, ?e przyczynienie si? zmar?ego do wyst?pienia zdarzenia powoduj?cego ?mier?, b?dzie brane pod uwag? przy ustaleniu wysoko?ci renty.
Czym s? potrzeby poszkodowanego?
Przepisy kodeksu cywilnego, daj? uprawnionemu do?? szeroki wachlarz przes?anek potrzeb. Obejmuje wszelkie potrzeby uprawnionego, których zosta? pozbawiony w wyniku czynu niedozwolonego, rzeczywi?cie zaspakajane przez zmar?ego, niezale?nie od tego, czy mie?ci?y si? one, czy te? wykracza?y poza granice usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego wskazane w kodeksie rodzinnym i opieku?czym.
Renta alimentacyjna wy?sza od ?wiadczenia alimentacyjnego.
Zaskakuj?cym mo?e by? fakt, ?e ustalona przez S?d wysoko?? renty alimentacyjnej mo?e przekracza? ?wiadczenie alimentacyjne. Dzieje si? tak dlatego, ?e wysoko?? renty obliczona jest stosownie do potrzeb uprawnionego i do mo?liwo?ci zarobkowych, maj?tkowych zmar?ego, a ?wiadczenia alimentacyjnego wed?ug usprawiedliwionych potrzeb uprawionego oraz zarobkowych i maj?tkowych mo?liwo?ci zobowi?zanego.
Renta fakultatywna.
Renta fakultatywna przys?uguje osobom bliskim, którym zmar?y dobrowolnie i stale dostarcza? ?rodków utrzymania, je?li uzasadniaj? j? to zasady wspó??ycia spo?ecznego. Sta?e dostarczanie ?rodków utrzymania oznacza spe?nianie ?wiadczenia regularnie. Dodatkowo ?wiadczenie takie nie mo?e by? wyp?acana od nied?ugiego czasu. Musi ono by? d?ugotrwa?e i stabilne, tak, aby osoba, która je otrzymuje czu?a si? bezpiecznie i w pe?ni zaopiekowania.
Kr?g osób uprawnionych do renty, jest szeroki. Jest to poj?cie niew?tpliwie szersze od „najbli?szych cz?onków rodziny”, o których mowa w art. 446 § 2 zd.2 k.c.
Jednak zawsze nale?y bra? pod uwag? przes?ank? zasad wspó??ycia spo?ecznego, której brak zaistnienia niweczy mo?liwo?? otrzymania renty. Z przyk?adem jaki spotkamy w literaturze jest zaniechanie ?wiadcze? alimentacyjnych na dziecko, a przeznaczenie tych ?rodków na konkubin?. W takim przypadku konkubina nie otrzyma renty fakultatywnej. Wskaza? nale?y, ?e konkubinie/konkubentowi mo?e zosta? przyznana renta po zmar?ym, nawet je?eli ten pozostaje w zwi?zku ma??e?skim i stale zamieszkuje ze swoim ma??onkiem. W orzecznictwie spotkamy stanowisko, ?e wysoko?? renty orzeczonej konkubinie nie powinna by? wy?sza od renty dla wdowy.
Czas trwania renty.
Ustalaj?c czas trwania renty, zawsze trzeba odnie?? si? do konkretnego przypadku. Data pocz?tkowa jest pewna, bowiem jest to?sama z dat? ?mierci poszkodowanego.
Data ko?cowa jest trudna do ustalenia, wi?c S?dy w swych orzeczeniach cz?sto j? pomijaj?.
Wskaza? nale?y jednak, ?e je?li chodzi o rent? alimentacyjn? dla dziecka, to czas jej trwania mo?emy porówna? do ?wiadczenia alimentacyjnego, czyli do momentu, kiedy dziecko nie jest samodzielne. Sytuacja komplikuje si?, poniewa? z chwil? ?mierci zobowi?zanego wygasa jego obowi?zek alimentacyjny. Konieczne jest wi?c ustalenie, ile móg? jeszcze ?y? poszkodowany, gdyby nie nast?pi?o zdarzenie powoduj?ce jego przedwczesn? ?mier?. Ustalenie daty ko?cowej renty jest niekiedy ustalane zgodnie z do?wiadczeniem ?yciowym S?du.
Zmiana wysoko?ci i czasu trwania renty.
W razie zmiany stosunków, mo?na ??da? zmiany wysoko?ci lub czasu trwania renty, chocia?by wysoko?? renty i czas jej trwania zosta?y ustalone orzeczeniem S?du lub w umowie (art. 907 § 2 k.c.).
Zmiana stosunków powinna by? rozumiana jako zaistnienie nowych faktów, które odgrywaj? istotn? rol? przy ustaleniu wymiaru i czasu renty.
Tak? zmian? mo?e by? wst?pienie w nowy zwi?zek ma??e?ski, ale tylko co do roszczenia wdowy. Nie wp?ywa to na roszczenia dziecka, poniewa? na ojczymie nie spoczywa obowi?zek alimentacyjny.
Renta a odszkodowanie.
Istotne jest wskazanie, ?e przyznanie renty zwi?zanej ze ?mierci? poszkodowanego nie wyklucza mo?liwo?ci przyznania odszkodowania, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., o ile zachodz? ku temu przes?anki. Zazwyczaj poza podstawowymi ?wiadczeniami, które zosta?y utracone w zwi?zku ze ?mierci? osoby bliskiej, a które kompensowane s? w?a?nie poprzez rent?, pozostaje pewna sfera, maj?ca charakter maj?tkowy, czasem trudna do ?cis?ego uchwycenia, która nie ulega kompensacji w ramach renty. Zwróci? równie? nale?y uwag?, i? rol? odszkodowania wskazanego w art. 446 § 3 k.c., przyznawanego w razie znacznego pogorszenia sytuacji ?yciowej, jest kompensacja takich ?wiadcze?, jak pomoc osoby bliskiej, opieka, wychowanie czy szeroko rozumiane wsparcie ?yciowe. Z powy?szego spostrze?enia wynika z kolei wprost, i? tego rodzaju szkoda zachodzi? b?dzie w praktyce zawsze (wyj?wszy pewne nietypowe stany faktyczne) w sytuacji utraty rodzica przez dziecko, przy czym tym b?dzie wi?ksza, im m?odsze by?o dziecko w chwili utraty takiego rodzica.
