Grafika: Freepik.com

Uwarunkowania leczenia psychiatrycznego pacjenta

Leczenie w zakresie zdrowia psychicznego, jako specyficzna dziedzina opieki medycznej, jest ?ci?le regulowane prawem. W kontek?cie polskiego systemu prawnego istotnymi aspektami s? zarówno prawa pacjenta, jak i obowi?zki lekarzy oraz instytucji medycznych. Warto zauwa?y?, ?e leczenie psychiatryczne, ze wzgl?du na specyfik? zaburze? psychicznych, cz?sto ??czy si? z konieczno?ci? zastosowania ?rodków przymusu bezpo?redniego. Rodzi to dodatkowe wyzwania prawne i etyczne.

Leczenie psychiatryczne w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego 

Podstawowym aktem prawnym reguluj?cym te kwestie jest ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z 19 sierpnia 1994 roku (Dz.U. 1994 nr 111 poz. 535). Zgodnie z ni?, prawa pacjenta psychiatrycznego obejmuj? przede wszystkim prawo do:

• informacji o stanie zdrowia,
• dost?pu do dokumentacji medycznej,
• prawo do ?wiadcze? zdrowotnych odpowiadaj?cych aktualnym standardom medycznym.

Ponadto ustawa gwarantuje prawo do szacunku i godno?ci osobistej. Ma to szczególne znaczenie w kontek?cie zaburze? psychicznych, które cz?sto stygmatyzuj? pacjentów.

Zgoda na leczenie

Jednym z kluczowych aspektów prawnego uregulowania leczenia  osoby cierpi?cej na zaburzenia psychiczne jest kwestia zgody na leczenie. Zasada ta wynika z ogólnie przyj?tych standardów w medycynie, gdzie zgoda pacjenta na leczenie jest fundamentalnym wymogiem. W przypadku pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, których zdolno?? do ?wiadomego podejmowania decyzji jest ograniczona, prawo przewiduje mo?liwo?? leczenia bez zgody. W takich sytuacjach decyzja o leczeniu mo?e by? podj?ta przez s?d lub, w sytuacjach nag?ych, przez lekarza. Zgodnie z art. 23 ustawy, leczenie bez zgody pacjenta jest mo?liwe w przypadku, gdy brak leczenia zagra?a?by ?yciu lub zdrowiu pacjenta, lub innych osób.

?rodki przymusu bezpo?redniego

Istotnym elementem jest tak?e ochrona praw pacjentów podczas stosowania ?rodków przymusu bezpo?redniego, które mog? by? stosowane tylko w ?ci?le okre?lonych sytuacjach. Zgodnie z art. 24 ustawy, ?rodki przymusu bezpo?redniego, takie jak izolacja czy fizyczne ograniczenie wolno?ci, mog? by? stosowane jedynie w sytuacji bezpo?redniego zagro?enia dla ?ycia lub zdrowia pacjenta, lub innych osób, a tak?e w przypadku konieczno?ci wykonania niezb?dnych czynno?ci diagnostycznych czy terapeutycznych.

Obowi?zki szpitali psychiatrycznych

W kontek?cie obowi?zków placówek psychiatrycznych ustawa o ochronie zdrowia psychicznego nak?ada na nie obowi?zek zapewnienia odpowiednich warunków leczenia oraz ochrony praw pacjentów. Placówki te musz? równie? prowadzi? odpowiedni? dokumentacj? medyczn? i podlegaj? regularnym kontrolom ze strony pa?stwowych organów nadzoruj?cych ochron? zdrowia.

Pomimo szczegó?owych regulacji prawnych, leczenie osoby cierpi?cej na zaburzenia psychiczne nadal pozostaje obszarem wielu kontrowersji i wyzwa?. Wymaga ono nie tylko stosowania si? do przepisów prawnych, ale tak?e wysokiego poziomu wra?liwo?ci i kompetencji etycznych ze strony personelu medycznego. Ochrona praw pacjentów psychiatrycznych, ich godno?ci oraz zapewnienie im adekwatnej opieki medycznej jest nie tylko obowi?zkiem prawnym. Wyra?a równie? post?powanie zgodne z zasadami etyki zawodowej.

Brak zgody na leczenie w szpitalu psychiatrycznym

Sprawa I ACa 361/13 dotyczy?a B. T. Przyj?to j? do szpitala psychiatrycznego bez wyra?onej pisemnej zgody. Narusza?o to jej prawa osobiste, w tym prawo do wolno?ci. S?d Okr?gowy zas?dzi? od szpitala na rzecz B. T. zado??uczynienie za naruszenie jej dóbr osobistych (w tym wolno?ci i godno?ci osobistej). S?d Apelacyjny potwierdzi? wyrok S?du Okr?gowego, podkre?laj?c bezprawno?? dzia?a? szpitala, który nie uzyska? pisemnej zgody pacjentki na przyj?cie i nie wdro?y? odpowiedniej procedury uzyskania zgody s?dowej¹.

1. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 27 czerwca 2013 r., sygn. I ACa 361/13, LEX nr 1342253. ↩︎

Przemysław Pietrzak