Zamartwica płodu oznacza, że doszło do ostrej niewydolności krążeniowo-oddechowej u dziecka. Może się to zdarzyć w trakcie ciąży, jak i podczas porodu. Stan ten poważnie zagraża życiu i zdrowiu dziecka.
Zamartwica może prowadzić do poważnych konsekwencji dla życia lub zdrowia dziecka, ale nie musi. W niektórych przypadkach nie wywołuje żadnych skutków zdrowotnych u noworodka.
Skutki zamartwicy są zależne od tego, jak długo i jak poważnie dziecko było niedotlenione.
Co to jest zamartwica płodu?
Zamartwica to sytuacja ostrej niewydolności krążeniowo-oddechowej dziecka.
W efekcie dochodzi do niedotlenienia płodu. Najczęściej występuje w II okresie porodu. Największe ryzyko zamartwicy występuje podczas porodu przedwczesnego.
Szczególnie narażone na tę komplikację są dzieci rodzące się przed 25 tygodniem ciąży. U tak wcześnie urodzonych dzieci ryzyko niedotlenienia wzrasta aż do 90%. Dla porównania: dla dzieci rodzących się „w terminie” ryzyko zamartwicy wynosi zaledwie 1%. Zamartwica urodzeniowa pojawia się szczególnie często u wcześniaków, bo ich struktury układu oddechowego nie są jeszcze w pełni wykształcone.
Konsekwencje zamartwicy płodu
Ostra niewydolność oddechowo-krążeniowa pociąga za sobą skutki mogące wpłynąć na dalsze życie dziecka. Niesie za sobą wiele powikłań, które mogą niekorzystnie wpływać na późniejszy rozwój dziecka.
Zamartwica stanowi też częstą przyczynę okołoporodowych zgonów dzieci. Dlatego wymaga niezwłocznej, zdecydowanej reakcji personelu medycznego. Błąd lekarza w takim momencie może prowadzić do tragicznych konsekwencji.
Niedotlenienie może skutkować zaburzeniami rozwoju, mózgowym porażeniem dziecięcym (MPD), czy padaczką. Szczególnie groźne są długie i głębokie niedotlenienia.
Gdy niedotlenienie trwa powyżej 10 minut, ryzyko śmierci drastycznie wzrasta. Uszkodzenie centralnego układu nerwowego, pnia mózgu i kory mózgowej prowadzi do niepełnosprawności dziecka dotkniętego ostrym niedotlenieniem.
Należy jednak dodać, że krótkotrwała zamartwica urodzeniowa zazwyczaj nie wiąże się z żadnymi powikłaniami dla dziecka. Niedotlenienie może minąć bez żadnych konsekwencji dla dziecka.
Okołoporodowe przyczyny zamartwicy płodu a błąd lekarza
Przyjmuje się, że 26. tydzień ciąży to umowna granica, po której przekroczeniu ryzyko zamartwicy spada. U 80% wcześniaków urodzonych około 25 tygodnia ciąży dochodzi bowiem do niewydolności oddechowo-krążeniowej. Im bliżej właściwego terminu porodu, tym mniejsze ryzyko zamartwicy u noworodka. Po 36. tygodniu ciąży wynosi ono zaledwie 0,1%.
Dlatego nieprawidłowe monitorowanie płodu albo całkowity jego brak w ostatnich miesiącach ciąży, mogą zostać uznane za błąd lekarza i błąd medyczny. Zdiagnozowanie zaburzenia we wczesnym okresie rozwoju umożliwia podjęcie prawidłowego postępowania.
Brak diagnozy lub niewłaściwe postępowanie lekarza mogą rodzić odpowiedzialność prawną, karną i cywilną. Jeżeli istnieje podejrzenie błędu lekarskiego lub błędu medycznego, warto naszą sprawę skonsultować z Fundacją Pomocy Ofiarom Błędów Medycznych.
Szczególnie niebezpieczny jesttrudny, przedłużający się, czy nieprawidłowo prowadzony poród. Wzrasta wówczas nie tylko ryzyko błędu lekarza,ale i wystąpienia zamartwicy.
Niebezpieczeństwo niewydolności krążeniowo-oddechowej wzrasta podczas urazu okołoporodowego oraz gdy przedwcześnie odklei się łożysko.
Także, gdy przedwcześnie odejdą wody płodowe, albo gdy wody płodowe są zielone, można obawiać się zamartwicy. Pępowina owinięta wokół szyi dziecka może prowadzić do niedotlenienia i zamartwicy. Alarmujące jest także nieprawidłowe ułożenie płodu. W tej sytuacji położna lub lekarz powinni podjąć adekwatne działania i na bieżąco monitorować tętno dziecka poprzez aparaturę KTG.
Czynniki zwiększające ryzyko zamartwicy — matka i dziecko
Występują także czynniki pochodzenia matczynego i płodowego, które zwiększają ryzyko wystąpienia zamartwicy.
Czynniki pochodzenia matczynego to m.in.:
- niewydolność oddechowa (np. przewlekłe zapalenie oskrzeli),
- astma u matki,
- nadciśnienie u matki,
- niedokrwistość w ciąży,
- źle wyrównana cukrzyca,
- zakażenia.
A także choroby występujące jedynie w ciąży:
- stan przedrzucawkowy,
- rzucawka,
- gestoza.
Szczególnie niebezpieczne są choroby zakaźne, które prowadzą do zakażeń wewnątrzmacicznych. Sprzyjają one rozwojowi zamartwicy.
Brak przygotowania kobiety do porodu również może sprzyjać komplikacjom przy porodzie.
Reakcja stresowa, brak współpracy pomiędzy personelem medycznym a rodzącą również nie sprzyjają prawidłowemu przebiegowi porodu.
Wśród płodowych czynników ryzyka należy wymienić:
- zaburzenia rozwojowe układu oddechowego i krążenia,
- nieprawidłowości w obrębie pępowiny i łożyska (np. przedwczesne jego odklejenie).
- nieprawidłowe ułożenie płodu,
- owinięcie dziecka pępowiną.
Zamartwicę częściej obserwuje się u noworodków urodzonych przez cesarskie cięcie.
Jak zapobiegać zamartwicy urodzeniowej?
Nie zawsze da się uniknąć wystąpienia zamartwicy. Profilaktyka pozwala jednak uniknąć wielu jej przypadków.
Dlatego systematyczne wizyty u lekarza i wykonywanie zleconych badań, są tak istotne dla prawidłowego przebiegu ciąży i jej rozwiązania. Niezbędne są wizyty ginekologiczne z badaniem USG i kontrole u diabetologa w przypadku matek z cukrzycą.
W ostatnich tygodniach ciąży często zleca się profilaktyczne badania KTG. Także podczas porodu stosuje się badanie KTG. Stanowi ono formę monitoringu pracy serca i informuje o najważniejszych stanach zagrożenia.
Niepokojące wyniki badania KTG, a zwłaszcza powtarzające się wahania tętna płodu są wskazaniem do wykonania cięcia cesarskiego.
Objawy zamartwicy
Zamartwica jest skutkiem szeregu wcześniejszych komplikacji. Zmniejszona ilość tlenu powoduje trudności w oddychaniu u płodu. W efekcie następują gwałtowne, niekontrolowane ruchy oddechowe, które mają doprowadzić do zwiększenia ilości tlenu. To często powoduje zachłyśnięcie się dziecka wodami płodowymi. To pogarsza wymianę gazową wewnątrzmacicznie i po urodzeniu.
Dlatego tak istotne jest badanie KTG, na nim można bowiem zaobserwować nieprawidłową czynność serca płodu i dzięki temu uratować dziecko.
Na zamartwicę wskazuje też zielone zabarwienie wód płodowych.
Noworodek, u którego doszło do zamartwicy, ma nieprawidłową czynność oddechową. Zdarza się także, że w ogóle jest niezdolny do samodzielnego oddychania. Lekarz powinien wrócić uwagę na wciąganie klatki piersiowej przy oddechu, co świadczy o uruchomieniu dodatkowych mięśni oddechowych. Zaburzenia rytmu serca, bladość skóry, sinica i zaburzenia neurologiczne również mogą świadczyć o tym, że doszło do zamartwicy.
Niedotlenienie dziecka można jednoznacznie zdiagnozować tuż po porodzie podczas badania noworodka. Wyróżnia się zamartwicę ciężką, tzw. bladą oraz umiarkowaną, tzw. siną.
Noworodki z ciężką zamartwicą otrzymują od 0 do 3 punktów w skali Apgar. W pierwszej minucie życia mają tętno poniżej 100 uderzeń na minutę. Dzieci te są blade i wykazują brak napięcia mięśniowego.
Noworodki z zamartwicą umiarkowaną otrzymują od 4 do 7 punktów w skali Apgar. W pierwszej minucie życia mają tętno powyżej lub równe 100 uderzeń na minutę. Dzieci te wykazują zazwyczaj słabą reakcję na bodźce i mogą mieć kłopot z prawidłowym oddychaniem.
Błąd lekarza — odpowiedzialność za błąd medyczny
Fundacja Pomocy Ofiarom Błędów Medycznych oferuje darmową pomoc prawną wszystkim poszkodowanym w wyniku błędów medycznych i błędów lekarskich.
Fundacja oferuje analizę dokumentacji medycznej, sporządzenie opinii prawnej oraz stworzenie strategii procesowej w przypadkach, gdy dokumentacja wskazuje na błąd medyczny.
Wiele przypadków zamartwicy urodzeniowej to efekt błędu medycznego. Zarówno poszkodowane dziecko, jak i jego rodzice mają możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu krzywdy i cierpienia oraz kosztów poniesionych na leczenie i rehabilitację.
