Lekarze lub lekarze dentyści za negatywne skutki wykonania, lub zaniechania czynności medycznych, które są niezgodne z aktualną wiedzą i praktyką medyczną mogą ponieść odpowiedzialność cywilną, karną i dyscyplinarną. Za błąd lekarski uważa się złamanie zasad wiedzy medycznej przez lekarza lub lekarza dentystę, czego skutkiem jest nieumyślne uszkodzenie ciała pacjenta lub jego śmierć.
Odpowiedzialność cywilna
Pokrzywdzony może dochodzić swoich praw ubiegając się o: odszkodowanie, zadośćuczynienie i rentę.
Odszkodowanie jest przyznaną kwotą pieniężną, która ma pokryć wyrządzoną szkodę. Zadośćuczynienie jest ekwiwalentem pieniężnym za doznaną krzywdę (szkoda na osobie). Renta przyznawana jest, jeżeli sytuacja poszkodowanego wskutek szkody pogorszyła się, lub zwiększyły się jego potrzeby.
Powstanie odpowiedzialności cywilnej, zgodnie z art. 415 kodeksu cywilnego, jest uwarunkowane spełnieniem przesłanek:
- zdarzenie wyrządzające szkodę;
- szkoda na osobie lub mieniu tj. o charakterze niemajątkowym, lub majątkowym’
- związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą.
Przy czym, sprawca ponosi odpowiedzialność za normalne następstwa działania lub zaniechania. Związek przyczynowy wymaga jedynie uprawdopodobnienia, czyli wskazania o wysokim prawdopodobieństwie następstw działania lub zaniechania.
Porządkując, odszkodowanie otrzymywane jest jako zwrot kosztów, które ponieśliśmy w związku z nieprawidłowym leczeniem.
Odpowiedzialność karna za błąd w sztuce lekarskiej
Najczęstszymi typami czynów zabronionych związanych z błędami lekarskimi są:
- Nieumyślne spowodowanie śmierci (art. 155 kodeksu karnego)
Kara więzienia za błąd lekarski może grozić medykowi, jeżeli pomiędzy jego zachowaniem a śmiercią pacjenta zaistnieje związek przyczynowy. Ponadto, zachowanie lekarza musi być sprzeczne z aktualną wiedzą i praktyką medyczną. Jeżeli skutku w postaci śmierci nie dało się obiektywnie przewidzieć to lekarz nie odpowie karnie. Nieumyślne spowodowanie śmierci zagrożone jest pozbawieniem wolności od 3 miesięcy do lat 5.
- Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu (art. 156 § 2 oraz 157 § 3 kodeksu karnego)
Odpowiedzialność za błąd medyczny może być konsekwencją nie tylko śmierci pacjenta, lecz również uszczerbku na jego zdrowiu.
Narażenie na niebezpieczeństwo (art. 160 kodeksu karnego)
Odpowiedzialność z art. 160 k.k. powstaje, gdy brak jest podstaw, aby pociągnąć go do odpowiedzialności za skutek w postaci śmierci bądź ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
Jeżeli zachowanie lekarza nie doprowadziło ostatecznie do takiego skutku, ale mimo to, wytworzyło stan bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia pacjenta, to taki stan bezpośredniego zagrożenia stanowi samoistną podstawę odpowiedzialności karnej.
W tym wypadku skutek w postaci śmierci lub uszczerbku na zdrowiu nie zależy już od działania lekarza.
Maksymalna kara pozbawienia wolności w przypadku tego przestępstwa to aż 5 lat.
Odpowiedzialność dyscyplinarna
Podstawowymi trybami odpowiedzialności lekarzy są postępowanie cywilne oraz karne. Odpowiedzialność dyscyplinarna jest równoległym trybem odpowiedzialności, właściwej dla zawodów zaufania publicznego.
Dochodzi się jej za działanie sprzeczne z zasadami Kodeksu Etyki Lekarskiej (KEL) oraz np. ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Stronami postępowania są pokrzywdzony oraz lekarz, którego dotyczy sprawa. W postępowaniu przed sądem lekarskim stroną jest również rzecznik odpowiedzialności zawodowej.
Zakres przedmiotowy odpowiedzialności zawodowej lekarza jest bardzo rozległy. Zwłaszcza że KEL, jak i również ustawy co do zasady nie określają czynów zabronionych, a jedynie wskazują, jak należy postępować.
Sąd lekarski może orzec wobec lekarza następujące kary:
- upomnienie;
- nagana;
- kara pieniężna;
- zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia na okres od roku do pięciu lat;
- ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat;
- zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od roku do pięciu lat;
- pozbawienie prawa wykonywania zawodu.
Łatwo zauważyć, że najsurowszymi karami są zawieszenie prawa wykonywania zawodu i kara pozbawienia praw wykonywania zawodu.
Kara zawieszenia prawa wykonywania zawodu jest karą terminową i wymierza się ją od roku do 5 lat. Lekarz traci przez wskazany okres prawo do świadczenia jakichkolwiek świadczeń zdrowotnych.
Kara pozbawienia prawa wykonywania zawodu oznacza, że od chwili uprawomocnienia się orzeczenia, lekarz nie może wykonywać zawodu w żadnej formie. Kara ta zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18.10.2010 r. K 1/09 nie jest dożywotnia. Po określonym czasie można ponownie ubiegać się o to prawo.
