Niekiedy dochodzi do tego typu zdarze?, w których ?ycie ludzkie jest zagro?one. W takiej sytuacji jeste?my zobowi?zani do niesienia pomocy drugiemu. Zobowi?zanie to nie wywodzi si? wy??cznie z moralnych powinno?ci, ale jest unormowane prawnie. Szczególne znaczenie nabiera ten obowi?zek, je?li mówimy o pracownikach medycznych, w tym lekarzy.
Uregulowania prawne dotycz?ce obowi?zku udzielenia pomocy medycznej.
W pierwszej kolejno?ci wskaza? trzeba, ?e ?ycie ludzkie jest warto?ci? konstytucyjn?, czyli chroni je konstytucja RP. Ustawa zasadnicza w art. 38 zawiera zapis, ?e “Rzeczpospolita Polska zapewnia ka?demu prawn? ochron? ?ycia.”. Nadto zgodnie z ust. 1 art. 68 Konstytucji “Ka?dy ma prawo do ochrony zdrowia.”. Odno?nie do pracowników medycznych znajdziemy przepisy, które konkretyzuj? wskazane zasady. W art. 2 Kodeksu Etyki Lekarskiej, znajdziemy nast?puj?cy zapis “powo?aniem lekarza jest ochrona ?ycia i zdrowia, zapobieganie chorobom, leczenie chorych oraz niesienie ulgi w cierpieniu (…)”. W ustawie o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (art. 30 tej ustawy) za?, przeczytamy, ?e lekarz ma obowi?zek udziela? pomocy lekarskiej w ka?dym przypadku, gdy zw?oka w jej udzieleniu mog?aby spowodowa? niebezpiecze?stwo utraty ?ycia, ci??kiego uszkodzenia cia?a lub ci??kiego rozstroju zdrowia. Podobnie brzmi?cy przepis znajdziemy w ustawie o zawodach piel?gniarki i po?o?nej, który z kolei wskazuje, ?e piel?gniarka i po?o?na s? obowi?zane, zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami zawodowymi, do udzielenia pomocy, w ka?dym przypadku, gdy zw?oka w jej udzieleniu mog?aby spowodowa? stan nag?ego zagro?enia ?ycia. Je?li chodzi o ratowników medycznych to w ustawie o Pa?stwowym ratownictwie medycznym, równie? znajdziemy informacje o ich zobowi?zaniu do pomocy. Kto zauwa?y osob? lub osoby znajduj?ce si? w stanie nag?ego zagro?enia zdrowotnego lub jest ?wiadkiem zdarzenia powoduj?cego taki stan, w miar? posiadanych mo?liwo?ci i umiej?tno?ci ma obowi?zek niezw?ocznego podj?cia dzia?a? zmierzaj?cych do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powo?anych do niesienia pomocy osobom w stanie nag?ego zagro?enia zdrowotnego.
Normy prawnokarne.
Na stra?y poszanowania prawa w zakresie ochrony zdrowia i ?ycia ludzkiego stoj? równie? przepisy karne. W kontek?cie obowi?zku udzielenia pomocy medycznej, najwa?niejszym przepisem b?dzie art. 162 k.k. W paragrafie pierwszym tego przepisu przeczytamy, ?e “kto cz?owiekowi znajduj?cemu si? w po?o?eniu gro??cym bezpo?rednim niebezpiecze?stwem utraty ?ycia albo ci??kiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mog?c jej udzieli? bez nara?enia siebie lub innej osoby na niebezpiecze?stwo utraty ?ycia albo ci??kiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolno?ci do lat 3. Kolejny paragraf tego przepisu zawiera jednak pewne bardzo istotne wy??cznie, bowiem nie pope?nia przest?pstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie si? zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których mo?liwa jest niezw?oczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powo?anej. Art. 162 k.k. jest przepisem powszechnym, czyli dotyczy ka?dego, jednak ze wzgl?du na wiedz? i umiej?tno?ci pracowników medycznych, to na nich ci??y szczególny obowi?zek niesienia pomocy.
Realizacja przest?pstwa z art. 162 § k.k.
Dla realizacji znamion tego przest?pstwa nie jest niezb?dne wyst?pienie jakiegokolwiek skutku, bowiem jest to przest?pstwo nara?enia na bezpo?rednie niebezpiecze?stwo, a sam skutek b?d?cy wynikiem takiego nara?enia ma jedynie marginalne znaczenie dla oceny realizacji znamion tego typu czynu zabronionego. Stanowisko takie zaj?? S?d Najwy?szy w postanowieniu V KK 112/2002 z dnia 11 lutego 2003 r., stwierdzaj?c, ?e „warunkiem odpowiedzialno?ci sprawcy na podstawie art. 162§1 kk nie jest zaistnienie jakiegokolwiek skutku, a w szczególno?ci wymienionych w tym przepisie: utraty ?ycia lub ci??kiego uszczerbku na zdrowiu cz?owieka. Warunkiem takim jest ?wiadomo?? sprawcy, ?e inna osoba znajduje si? w po?o?eniu gro??cym bezpo?rednim niebezpiecze?stwem utraty ?ycia albo ci??kiego uszczerbku na zdrowiu i uchylenie si? tego? sprawcy od udzielenia pomocy, mimo ?e mo?e on jej udzieli? bez nara?enia siebie samego lub innej osoby na takie samo niebezpiecze?stwo”.
Odpowiedzialno?? lekarza.
Lekarz mo?e odpowiada? równolegle przed s?dem lekarskim i karnym w zwi?zku z nieudzieleniem pomocy. Post?powanie w przedmiocie odpowiedzialno?ci zawodowej lekarzy toczy si? niezale?nie od post?powania karnego lub post?powania dyscyplinarnego dotycz?cego tego samego czynu. Lekarz mo?e naruszy? zasady lekarskiego obowi?zku niesienia pomocy i przepisów prawnokarnych przewidzianych w art. 162 k.k. Art. 30 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty przewiduje obowi?zek udzielenia pomocy lekarskiej w ka?dym przypadku, gdy zw?oka w jej udzieleniu mog?aby spowodowa? niebezpiecze?stwo utraty ?ycia, ci??kiego uszkodzenia cia?a lub ci??kiego rozstroju zdrowia. Art. 162 k.k. przewiduje ju? pomoc tylko osobie w po?o?eniu gro??cym bezpo?rednim niebezpiecze?stwem utraty ?ycia albo ci??kiego uszczerbku na zdrowiu. Mo?liwa jest jednak odpowiedzialno?? wy??cznie zawodowa. Sytuacja taka b?dzie mie? miejsce, gdy lekarz nie udzieli pomocy osobie, której stan nie stanowi? bezpo?redniego zagro?enia ?mierci? lub ci??kim rozstrojem zdrowia, a jedynie przewidywa? tak? mo?liwo??. Odró?nienie odpowiedzialno?ci lekarza jest niezwykle istotna z uwagi na wybór drogi post?powania, dlatego warto porozmawia? z profesjonalnym pe?nomocnikiem, który pomo?e wybra? odpowiedni? ?cie?k? obrony Twoich praw.
Odpowiedzialno?? zawodowa lekarza – post?powanie.
Jak wygl?da post?powanie dotycz?ce odpowiedzialno?ci lekarza za nieudzielenie pomocy? Po z?o?eniu skargi do izby lekarskiej postepowanie wygl?da nast?puj?co:
1) czynno?ci sprawdzaj?ce, których celem jest wst?pne zbadanie okoliczno?ci koniecznych do ustalenia, czy istniej? podstawy do wszcz?cia post?powania wyja?niaj?cego. W trakcie czynno?ci sprawdzaj?cych nie przeprowadza si? dowodu z opinii bieg?ego ani czynno?ci wymagaj?cych spisania protoko?u, z wyj?tkiem mo?liwo?ci przes?uchania w charakterze ?wiadka osoby sk?adaj?cej skarg? na lekarza,
2) post?powanie wyja?niaj?ce, czyli post?powanie, które ma ustali?, czy zosta? pope?niony czyn mog?cy stanowi? przewinienie zawodowe, wyja?nienie okoliczno?ci sprawy, a w przypadku stwierdzenia znamion przewinienia zawodowego ustalenie obwinionego oraz zebranie, zabezpieczenie i w niezb?dnym zakresie utrwalenie dowodów dla s?du lekarskiego,
3) post?powanie przed s?dem lekarskim,
4) post?powanie wykonawcze.
Odpowiedzialno?? karna a zwolnienia zawarte w art. 162 k.k.
Obowi?zek przewidziany w art. 162 k.k. ma pewne ograniczenia. Osoba, która jest zobowi?zana do niesienia pomocy mo?e jej zaniecha? w kilku przypadkach. Sytuacja ta b?dzie mia?a miejsce w nast?puj?cych przypadkach:
1) udzielenie pomocy skutkowa?oby wyst?pieniem niebezpiecze?stwa utraty ?ycia lub ci??kiego uszczerbku na zdrowiu ratownika lub innej osoby,
2) nieudzielenie pomocy, do której jest konieczne poddanie si? zabiegowi lekarskiemu,
3) mo?liwa jest niezw?oczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powo?anej.
Wskaza? nale?y, ?e od pracownika medycznego, w tym lekarza, ratownika nie oczekuje si? heroizmu. Musi on najpierw zadba? o swoje ?ycie i zdrowie. Lekarz mo?e znale?? si? w sytuacji, kiedy nie ma odpowiednych narz?dzi do przeprowadzenia zabiegu, np. konikotomii (zabieg udra?niania dróg oddechowych mylony z tracheotomi?), wtedy dla dobra pacjenta nie wykonuje czynno?ci mog?cych pogorszy? stan zdrowia chorego i uniemo?liwi? sprawnego dzia?ania ratownikom medycznym, którzy zostali wezwani na miejsce zdarzenia.
Czy pijany lekarz w swoim czasie wolnym ma obowi?zek udzieli? pomocy medycznej zgodnie z tre?ci? art. 162 k.k.?
Przyk?ad jest do?? jaskrawy, jednak uwypukla on niejednoznaczno?? przepisów. Odpowied? na to pytanie mo?e by? niezadawalaj?ca, bowiem brzmi: to zale?y. Przyjmuje si?, ?e lepszy pijany lekarz ni? ?aden. Oczywi?cie nie chodzi o sytuacje, w której lekarz jest pijany w stopniu wykluczaj?cym podj?cie przez niego czynno?ci maj?cych na celu ratowanie ?ycia i zdrowia. Jako przyk?ad mo?emy poda? nast?puj?c? sytuacj?: lekarz w czasie wolnym od pracy udaje si? na kolacj? do restauracji, gdzie wypija dwie lampki wina. Jest ros?ym, dobrze zbudowanym m??czyzn?. Dwie lampki wina nie ograniczy?y jego percepcji. W tej sytuacji jest obowi?zany udzieli? pomocy. Przeciwnym przyk?adem b?dzie wieczór kawalerski lekarza, na którym wypi? du?? ilo?? alkoholu, ma problemy z mówieniem i poruszaniem si? – w tej sytuacji nie jest obowi?zany do udzielenia pomocy.
