Grafika: Freepik.com

Problematyka leczenia osoby niepełnoletniej

Leczenie niepełnoletnich pacjentów w Polsce wiąże się z szeregiem specyficznych przepisów prawnych, które mają na celu ochronę zdrowia i dobra dziecka. Podstawą do rozważań w tej materii jest ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, które regulują ogólne zasady leczenia, w tym osób niepełnoletnich.

Warunki wyrażenia przez niepełnoletniego pacjenta zgody na leczenie

Zgodnie z art. 31 ustawy o prawach pacjenta, osoby niepełnoletnie w wieku od 16 do 18 lat mogą samodzielnie wyrażać zgodę na zabieg medyczny, jeśli lekarz oceni, że są one dojrzałe, aby podjąć taką decyzję. Ważne jest, aby lekarz w takiej sytuacji dokładnie ocenił, czy pacjent jest w pełni świadomy konsekwencji swojej decyzji. W przypadku osób poniżej 16 roku życia niezbędna jest zgoda rodziców lub opiekunów prawnych, co wynika z art. 33 tej samej ustawy. Jest to zasadniczy element ochrony zdrowia i życia dziecka, gdyż osoby te nie są uznawane za w pełni zdolne do podejmowania decyzji o charakterze medycznym.

Ponadto zgodnie z art. 32 wspomnianej ustawy, w sytuacjach, gdy zachodzi bezpośrednie zagrożenie życia niepełnoletniego pacjenta, a uzyskanie zgody rodziców nie jest możliwe, lekarz ma prawo do podjęcia niezbędnych działań medycznych bez tej zgody. Jest to tzw. klauzula ratunkowa, która umożliwia lekarzom natychmiastowe działanie w sytuacjach krytycznych.

Szczególne warunki zgody przy leczeniu psychiatrycznym niepełnoletniego pacjenta

Kwestią wymagającą szczególnej uwagi jest leczenie psychiatryczne niepełnoletnich. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. stanowi, że leczenie psychiatryczne osób niepełnoletnich może odbywać się wyłącznie za zgodą rodziców lub opiekunów prawnych, chyba że, podobnie jak w przypadku innych zabiegów medycznych, zachodzi bezpośrednie zagrożenie dla życia.

Warto również wspomnieć o prawie dziecka do informacji o swoim stanie zdrowia. Zgodnie z art. 22 ustawy o prawach pacjenta, dziecko ma prawo do informacji dostosowanej do jego wieku i rozwoju. Lekarz ma obowiązek dostarczyć informacji w sposób zrozumiały dla dziecka, z uwzględnieniem jego dobra.

Podsumowując, prawne aspekty leczenia osób niepełnoletnich w Polsce skupiają się głównie na zapewnieniu odpowiedniej ochrony zdrowia i życia dziecka, uwzględniając jego dojrzałość i zdolność do podejmowania decyzji. Zgoda rodziców lub opiekunów prawnych jest kluczowa w przypadku młodszych dzieci, natomiast starsi niepełnoletni mogą mieć pewną autonomię decyzyjną. W sytuacjach krytycznych przewidziano mechanizmy umożliwiające szybkie działanie lekarza bez konieczności uzyskiwania zgody. Ważne jest również prawo dziecka do informacji o jego stanie zdrowia, odpowiednio dostosowanej do jego wieku i poziomu rozwoju.

Wyrażenie zgody na leczenie przez sąd

Sprawa dotyczyła wydania zgody na przeprowadzenie procedury medycznej u małoletniego D. C. Wnioskiem z 15 sierpnia 2016 roku, szpital wnioskował o zgodę na wykonanie niezbędnych procedur medycznych, w celu ratowania życia i zdrowia D. C. Dziecko zostało przyjęte na oddział w stanie zagrożenia życia, a rodzice nie zgłosili się do wyrażenia zgody na leczenie. Procedury medyczne zostały wykonane w stanie zagrożenia życia, a matka dziecka wyraziła zgodę na wszystkie procedury medyczne po fakcie. Sąd postanowił umorzyć postępowanie w sprawie, ponieważ postępowanie stało się bezprzedmiotowe po wyrażeniu zgody przez matkę

.

1. Postanowienie Sądu Rejonowego w Gdańsku z 17 sierpnia 2016 r., sygn. IV Nsm 1066/16, LEX nr 2185155. ↩︎

Przemysław Pietrzak