Grafika: Freepik.com

Znaczenie ochrony praw autorskich w medycynie

Ochrona praw autorskich w dziedzinie medycyny jest ważnym elementem ochrony własności intelektualnej. Łączy ona innowacje technologiczne, badania naukowe i ochronę zdrowia. Omawiana problematyka dotyczy różnych kwestii, takich jak:

• prawa autorskie związane z publikacjami naukowymi,
• oprogramowanie medyczne
• wynalazki biotechnologiczne.

Na wstępie należy podkreślić, że prawa autorskie w medycynie są regulowane przez prawo krajowe i międzynarodowe. W Polsce kluczową ustawą jest ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r. Definiuje ona prawa autorskie i zakres ich ochrony.

Zakres ochrony praw do utworów w świetle ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

Jednym z podstawowych aspektów jest ochrona prac naukowych. Zgodnie z art. 1 tej ustawy, prawa autorskie obejmują każde wytwory w dziedzinie:

• nauki,
• literatury,
• sztuki.

Oczywiście dotyczy to także opracowań medycznych. Przykładowo, opracowania dotyczące nowych metod leczenia czy wyniki badań klinicznych podlegają ochronie jako utwory naukowe. Oznacza to, że autor ma wyłączne prawo do korzystania z tych utworów. Może on również decydować o ewentualnym udostępnieniu.

Kolejną istotną kwestią są prawa autorskie związane z oprogramowaniem medycznym. Zgodnie z art. 74 ustawy o prawie autorskim, programy komputerowe są chronione na takich samych zasadach jak inne utwory. W kontekście medycyny podlega ochronie oprogramowanie wykorzystywane w:

• diagnostyce,
• analizie danych medycznych,
• zarządzaniu informacją o pacjentach.

Zapewnia to twórcom prawo do kontrolowania sposobu ich wykorzystania.

Ważnym elementem są również prawa autorskie w zakresie wynalazków biotechnologicznych. Sama idea czy odkrycie naukowe nie może być przedmiotem ochrony praw autorskich. Może za to podlegać ochronie sposób, w jaki ta idea jest realizowana lub opisana. Warto jednak zauważyć, że w wielu przypadkach ochrona prawna wynalazków realizowana jest raczej przez prawo patentowe.

Na jakich warunkach utwory są chronione w zakresie dozwolonego użytku?

Należy również wspomnieć o wyjątkach od ochrony praw autorskich w medycynie. Są one niezwykle istotne w kontekście dostępu do informacji naukowych i postępu medycznego. Zgodnie z art. 27 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych dozwolone jest korzystanie z utworów w zakresie tzw. dozwolonego użytku. Obejmuje to między innymi wykorzystanie utworów w działalności edukacyjnej czy naukowej pod pewnymi warunkami. Należą do nich:

• wymóg niekomercyjnego charakteru wykorzystania,
• zachowanie dobrej wiary.

Możliwość korzystania z tego utworu była istotna w celu ochrony praw autorskich i umożliwienia efektywnego badania COVID-19.

Charakter odtwórczy danych klinicznych przedstawianych na wykładzie naukowym

Przedmiotowy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego¹ dotyczy tego, czy prezentacja naukowa może być uznana za chronione prawem autorskim dzieło twórcze. Sprawa koncentrowała się na wykładzie obejmującym prezentację wcześniej zebranych danych klinicznych. W wyroku skład orzekający dokładnie przeanalizował treść i rodzaj prezentacji naukowej, uwzględniając aspekty związane z:

• unikalnością,
• innowacyjnością,
• indywidualnością.

Sąd uznał, że mimo zawartości eksperckiej, wykład nie spełniał kryteriów twórczości wymaganych do ochrony praw autorskich.

Podsumowując, prawa autorskie w medycynie pełnią kluczową funkcję w ochronie utworów, jednocześnie umożliwiając rozwój naukowy i technologiczny w tej dziedzinie. Ważne jest, aby stale monitorować i dostosowywać przepisy prawne. Ma to na celu uwzględnienie interesów twórców, badaczy, pacjentów oraz  społeczeństwa.

1. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 września 2020 r., sygn. II GSK 923/18, LEX nr 3064219. ↩︎

Przemysław Pietrzak