Grafika: Freepik.com
Znaczenie ochrony praw autorskich w medycynie
Ochrona praw autorskich w dziedzinie medycyny jest ważnym elementem ochrony własności intelektualnej. Łączy ona innowacje technologiczne, badania naukowe i ochronę zdrowia. Omawiana problematyka dotyczy różnych kwestii, takich jak:
- prawa autorskie związane z publikacjami naukowymi,
- oprogramowanie medyczne
- wynalazki biotechnologiczne.
Na wstępie należy podkreślić, że prawa autorskie w medycynie są regulowane przez prawo krajowe i międzynarodowe. W Polsce kluczową ustawą jest ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 4 lutego 1994 r. Definiuje ona prawa autorskie i zakres ich ochrony.
Zakres ochrony praw do utworów w świetle ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
Jednym z podstawowych aspektów jest ochrona prac naukowych. Zgodnie z art. 1 tej ustawy, prawa autorskie obejmują każde wytwory w dziedzinie:
- nauki,
- literatury,
- sztuki.
Oczywiście dotyczy to także opracowań medycznych. Przykładowo, opracowania dotyczące nowych metod leczenia czy wyniki badań klinicznych podlegają ochronie jako utwory naukowe. Oznacza to, że autor ma wyłączne prawo do korzystania z tych utworów. Może on również decydować o ewentualnym udostępnieniu.
Kolejną istotną kwestią są prawa autorskie związane z oprogramowaniem medycznym. Zgodnie z art. 74 ustawy o prawie autorskim, programy komputerowe są chronione na takich samych zasadach jak inne utwory. W kontekście medycyny podlega ochronie oprogramowanie wykorzystywane w:
- diagnostyce,
- analizie danych medycznych,
- zarządzaniu informacją o pacjentach.
Zapewnia to twórcom prawo do kontrolowania sposobu ich wykorzystania.
Ważnym elementem są również prawa autorskie w zakresie wynalazków biotechnologicznych. Sama idea czy odkrycie naukowe nie może być przedmiotem ochrony praw autorskich. Może za to podlegać ochronie sposób, w jaki ta idea jest realizowana lub opisana. Warto jednak zauważyć, że w wielu przypadkach ochrona prawna wynalazków realizowana jest raczej przez prawo patentowe.
Na jakich warunkach utwory są chronione w zakresie dozwolonego użytku?
Należy również wspomnieć o wyjątkach od ochrony praw autorskich w medycynie. Są one niezwykle istotne w kontekście dostępu do informacji naukowych i postępu medycznego. Zgodnie z art. 27 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych dozwolone jest korzystanie z utworów w zakresie tzw. dozwolonego użytku. Obejmuje to między innymi wykorzystanie utworów w działalności edukacyjnej czy naukowej pod pewnymi warunkami. Należą do nich:
- wymóg niekomercyjnego charakteru wykorzystania,
- zachowanie dobrej wiary.
Możliwość korzystania z tego utworu była istotna w celu ochrony praw autorskich i umożliwienia efektywnego badania COVID-19.
Charakter odtwórczy danych klinicznych przedstawianych na wykładzie naukowym
Przedmiotowy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego1 dotyczy tego, czy prezentacja naukowa może być uznana za chronione prawem autorskim dzieło twórcze. Sprawa koncentrowała się na wykładzie obejmującym prezentację wcześniej zebranych danych klinicznych. W wyroku skład orzekający dokładnie przeanalizował treść i rodzaj prezentacji naukowej, uwzględniając aspekty związane z:
- unikalnością,
- innowacyjnością,
- indywidualnością.
Sąd uznał, że mimo zawartości eksperckiej, wykład nie spełniał kryteriów twórczości wymaganych do ochrony praw autorskich.
Podsumowując, prawa autorskie w medycynie pełnią kluczową funkcję w ochronie utworów, jednocześnie umożliwiając rozwój naukowy i technologiczny w tej dziedzinie. Ważne jest, aby stale monitorować i dostosowywać przepisy prawne. Ma to na celu uwzględnienie interesów twórców, badaczy, pacjentów oraz społeczeństwa.
- Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 września 2020 r., sygn. II GSK 923/18, LEX nr 3064219. ↩︎