Grafika: Freepik.com

Złożoność kwestii odpowiedzialności karnej za błędy medyczne

Podleganie karze za błędy medyczne w Polsce jest kwestią złożoną. Reguluje to kilka aktów prawnych, w tym przede wszystkim kodeks karny. Omówienie tego zagadnienia wymaga uwzględnienia zarówno aspektów prawnych, jak i etycznych związanych z wykonywaniem zawodu medycznego.

Odpowiedzialność karna za błędy medyczne stanowiący czyn zabroniony

W Polsce podstawowym aktem prawnym, regulującym odpowiedzialność karną za błędy medyczne, jest kodeks karny (dalej: k.k.). Wśród najistotniejszych przepisów należy wymienić art. 155 k.k. Stanowi on o odpowiedzialności za narażenie pacjenta na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. Z kolei art. 156 k.k. odnosi się do spowodowania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu przez lekarza, a art. 157 k.k. mówi o narażeniu pacjenta na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia.

W kontekście karania za błędy medyczne kluczowe jest pojęcie „błędu lekarskiego”, który może być zdefiniowany jako działanie lub zaniechanie, niezgodne z aktualną wiedzą medyczną, standardami leczniczymi oraz zasadami sztuki lekarskiej, prowadzące do szkody na zdrowiu pacjenta. Wyróżnia się błędy wynikające z nieumyślności (art. 155 k.k.) oraz z umyślności (art. 156 i 157 k.k.). Nieumyślność wiąże się z niedbalstwem, brakiem odpowiedniej staranności czy przestrzeganiem procedur medycznych. Umyślność z kolei wiąże się z działaniem świadomym, gdy lekarz przewiduje możliwość wystąpienia szkody, ale lekceważy to ryzyko.

Odpowiedzialność karna za błędy medyczne jest zatem zależna od okoliczności konkretnego przypadku, w tym od rodzaju i ciężkości błędu, jego skutków, a także od tego, czy działanie lekarza było umyślne, czy nieumyślne. W praktyce, ustalenie podlegania karze za błędy medyczne często wymaga szczegółowego rozważenia okoliczności sprawy, w tym opinii biegłych z zakresu medycyny.

Różna rola odpowiedzialności karnej i odpowiedzialności cywilnej za błędy medyczne

Odpowiedzialność karne za błędy medyczne różni się od odpowiedzialności cywilnej. Druga z nich jest uregulowana przez inne przepisy (głównie kodeks cywilny) i ma na celu naprawienie szkody wyrządzonej pacjentowi. Odpowiedzialność karne jest represyjna w swoim charakterze i może skutkować nałożeniem kary pozbawienia wolności, grzywny lub zakazem wykonywania zawodu.

Odpowiedzialność karne i odpowiedzialność cywilna za błędy medyczne to kompleksowy temat. Wymaga on analizy z perspektywy prawa karnego i etyki zawodowej. Kluczowe znaczenie ma tutaj dokładne rozgraniczenie pomiędzy działaniami nieumyślnymi a umyślnymi. Ponadto ważna jest także ocena stopnia zgodności postępowania medycznego z obowiązującymi standardami i procedurami. Błędy medyczne muszą być oceniane indywidualnie w zależności od:

• okoliczności,
• stanu wiedzy medycznej

oraz

• obowiązujących standardów postępowania lekarskiego.

Podwójna odpowiedzialność lekarza za błędy medyczne w praktyce postępowania sądowego

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie dotyczył sprawy odpowiedzialności cywilnej i karnej za błąd diagnostyczny w rozpoznaniu czerniaka złośliwego¹. W sprawie cywilnej sąd uznał związek przyczynowy między błędem diagnostycznym a szkodą zdrowotną pacjentki. W postępowaniu karnym Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum skazał lekarza za narażenie pacjentki na niebezpieczeństwo utraty życia, wymierzając mu grzywnę i zakaz wykonywania zawodu na 4 lata. Sąd Okręgowy w Szczecinie zmniejszył liczbę stawek dziennych grzywny, utrzymując w mocy pozostałą część wyroku. Sprawa ta ukazuje złożoność oceny odpowiedzialności lekarza za błędy diagnostyczne oraz ich poważne konsekwencje prawne.

1. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 16 stycznia 2019 r., sygn. I ACa 893/17, LEX nr 2668210. ↩︎

Przemysław Pietrzak