Co to jest makrosomia płodu? Jakie są jej przyczyny? Jaki związek z makrosomią ma cukrzyca? Czy makrosomię można leczyć i jakie niesie konsekwencje dla matki i dziecka?
Co to jest makrosomia płodu?
Makrosomia płodu to inaczej hipertrofia wewnątrzmaciczna płodu.
Zachodzi, gdy waga urodzeniowa dziecka przekracza 90. centyl (masy ciała dla odpowiedniego wieku płodowego, płci i rasy).
W Polsce oznacza to masę urodzeniową dziecka wyższą niż 4000 g. Jeżeli waga noworodka przekracza 4500 g, mówimy o makrosomii 2. stopnia. Gdy dziecko waży ponad 5000 g, jest to makrosomia 3. stopnia.
Jakie są przyczyny makrosomii?
Cukrzyca przyczyną makrosomii płodu?
Makrosomia jest charakterystyczna dla dzieci, których matki chorują na cukrzycę. Sama cukrzyca nie determinuje jednak jej wystąpienia. Nie zawsze też cukrzyca matki jest przyczyną makrosomii płodu.
Zagrożenie makrosomią wiąże się ze źle wyrównaną cukrzycą (liczne hiper i hipoglikemie). U matki, która ma powikłania w wyniku wieloletniej lub zaniedbanej cukrzycy ryzyko wzrasta.
Nie każda kobieta chorująca na cukrzycę od wielu lat musi obawiać się makrosomii. Dobrze wyrównana glikemia w czasie ciąży daje szansę na urodzenie dziecka bez komplikacji. Szansa ta jest nie mniejsza niż w przypadku zdrowej kobiety.
Stałe konsultacje diabetologiczne i umiejętne korzystanie z pompy insulinowej to czynniki pozwalające uniknąć problemów okołocukrzycowych.
Dotyczy to zarówno cukrzycy typu 1, cukrzycy typu 2, jak i cukrzycy ciążowej. Cukrzyca insulinozależna, jak i cukrzyca kontrolowana wyłącznie dietą powinny w czasie ciąży być szczególnie monitorowane przez diabetologa i brane pod uwagę przez ginekologa.
Przyczyny makrosomii płodu
Istotne znaczenie w powstawaniu makrosomii mogą mieć także czynniki genetyczne i etniczne. Cukrzyca przedciążowa matki nie zawsze jest więc przyczyną makrosomii.
Jakie jeszcze są jej przyczyny?
Ryzyko nadmiernej masy płodu wzrasta u ciężarnych z otyłością. Na świecie widoczny jest wzrost liczby ciężarnych z otyłością i częstości urodzeń dzieci z makrosomią.
Jak często występuje makrosomia?
W zależności od kraju i regionu geograficznego skalę występowania makrosomii określa się w zakresie 1–28% wszystkich urodzeń.
Makrosomia występuje dwukrotnie częściej u dzieci matek chorych na cukrzycę niż u dzieci matek niechorujących na nią. Częstość występowania makrosomii w populacji ogólnej wynosi 6–14,5%, u kobiet z cukrzycą 25–42%.
Jak jednak wskazano wyżej: wyrównana, dobrze prowadzona cukrzyca nie stwarza zagrożenia dla dziecka.
Makrosomia płodu — objawy
Makrosomia występuje w dwóch formach.
Makrosomia symetryczna charakteryzuje się wzrostem masy ciała i zwiększeniem objętości tkanki tłuszczowej dziecka.
Makrosomia asymetryczna polega na tym, że oprócz wymienionych już cech, u dziecka występują zmiany w proporcjach ciała.
Może to być np. zwiększony obwód barków i brzucha, czy zmniejszenie stosunku obwodu głowy do obwodu klatki piersiowej. Ten rodzaj makrosomii jest spotykany najczęściej u potomstwa matek chorujących na cukrzycę.
Makrosomia jest elementem tzw. zespołu fetopatii cukrzycowej.
Jej objawami są także:
- żywoczerwone zabarwienie skóry,
- nadmierne owłosienie głowy,
- niedojrzałość płuc,
- niedojrzałość ośrodkowego układu nerwowego,
- przerost mięśnia sercowego,
- hipoglikemia (niski poziom cukru we krwi),
- hipokalcemia (niski poziom wapnia),
- hipomagnezemia (niski poziom wapnia).
Im gorsze wyrównanie metaboliczne glikemii w ciąży, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia zespołu fetopatii cukrzycowej u noworodka.
Ryzyko makrosomii płodu — badania i diagnoza
Makrosomię płodu w czasie ciąży diagnozuje się poprzez badania ultrasonograficzne (USG), analizę objawów (tzw. obraz kliniczny) i wywiad.
Dla wywiadu kluczowe kwestie to urodzenie wcześniejszego dziecka z makrosomią i nadmierny przyrost masy ciała w ciąży.
Należy pamiętać, że jedyną metodą oceny wielkości płodu jest badanie USG — pomiary biometryczne . Przy czym nawet najnowocześniejszy sprzęt nie daje gwarancji, że wynik badania jest zgodny z rzeczywistością. Wyniki mogą też różnić się w zależności od konkretnego aparatu. Dlatego warto — w miarę możliwości — kontrolne badania USG odbywać w tym samym gabinecie. Pomiar obwodu brzucha nie jest wiarygodną i prawidłową metodą kontroli prawidłowego wzrostu płodu. Jest to metoda przestarzała i obarczona ogromnym ryzykiem błędu.
Makrosomia płodu — postępowanie i konsekwencje
Lekarz podejrzewający makrosomię płodu ma trzy możliwości działania.
Najczęściej podejmowane decyzje to sztuczne wywołanie wcześniejszego porodu (indukcja porodu) oraz cesarskie cięcie (planowane). Zdarza się, że lekarze decydują się przyjąć postawę wyczekującą.
W ciąży o prawidłowym przebiegu podejrzenie makrosomii nie jest wskazaniem do indukcji porodu. Nie oznacza też konieczności rozwiązania ciąży przez cięcie cesarskie.
W przypadku diabetyków poród naturalny dziecka z makrosomią zwiększa jednak ryzyko wystąpienia powikłań. W każdym przypadku lekarz indywidualnie ocenia jakie postępowanie będzie najkorzystniejsze dla matki i dziecka.
Czy makrosomia płodu jest groźna?
Duże dziecko stanowi ryzyko przedłużonego porodu, co może wiązać się m.in. ze zwiększoną utratą krwi przez matkę.
W efekcie może dojść do porodu zabiegowego lub cięcia cesarskiego. Rozwiązania te niosą specyficzne ryzyko zarówno dla matki, jak i dla dziecka.
Zwiększona masa dziecka, czy ponadprzeciętny obwód jego barków mogą prowadzić do urazów okołoporodowych. Noworodek może doświadczyć m.in. złamania obojczyka czy porażenia splotu barkowego. Możliwe jest uszkodzenie nerwu twarzowego, a nawet niedotlenienie okołoporodowe.
Dzieci urodzone z makrosomią przez matki będące diabetyczkami powinny być szczególnie kontrolowane pod kątem możliwości wystąpienia hipoglikemii czy ryzyka nasilonej i przedłużonej żółtaczki noworodkowej.
Czy można leczyć makrosomię płodu?
Makrosomii płodu należy zapobiegać. Stąd wysoce wskazane jest, szczególnie dla kobiet z cukrzycą, przygotowanie do ciąży poprzez m.in. prawidłowe wyrównanie glikemii. Kluczowe jest jednak dobre kontrolowanie cukrów w czasie ciąży, pozostawanie pod stałą, dobrą opieką diabetologiczną i ginekologiczną. Prawidłowo kontrolowana cukrzyca nie stanowi zagrożenia ani dla matki, ani dla dziecka.
Rozpoznanie istniejącej makrosomii oraz prawidłowe prowadzenie porodu noworodka z dużą masą ciała daje możliwość uniknięcia powikłań u matki i dziecka.
Natomiast nieprawidłowa diagnoza, nierozpoznanie makrosomii przez lekarza, decyzja o porodzie siłami natury, gdy zachodzą przesłanki do cięcia cesarskiego, mogą nieść negatywne konsekwencje dla zdrowia matki i dziecka. Mówimy wówczas o błędzie medycznym lub błędzie lekarskim.
Fundacja Pomocy Ofiarom Błędów Medycznych oferuje bezpłatną pomoc prawną osobom pokrzywdzonym w wyniku nieprawidłowych działań pracowników i placówek medycznych. Wsparcie Fundacji kierowane jest m.in. do ofiar błędów okołoporodowych.
