Grafika: Freepik.com

Czym jest niekonwencjonalne leczenie pacjentów (medycyna niekonwencjonalna)?

Powyższe, znane także jako medycyna alternatywna lub komplementarna, zyskuje na popularności na całym świecie. Mimo rosnącego zainteresowania istnieje wiele prawnych aspektów związanych z tą formą leczenia, które są ważne zarówno dla praktykujących terapeutów, jak i pacjentów korzystających z ich usług.

Charakter prawny medycyny niekonwencjonalnej

W Polsce podobnie jak w innych krajach Unii Europejskiej medycyna alternatywna nie jest jednolicie zdefiniowana. Zalicza się do niej różnorodne praktyki, takie jak akupunktura, homeopatia, fitoterapia, naturopatia czy osteopatia. Należy podkreślić, że praktyki te nie zawsze są uznawane za część oficjalnego systemu medycznego. Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. 2021 poz. 2118) jasno określa, co uważane jest za praktykę lekarską, pozostawiając leczenie niekonwencjonalne poza tym zakresem.

Kwalifikacje do wykonywania zawodu w zakresie alternatywnych metod leczenia pacjentów

W Polsce nie istnieje jednolity system certyfikacji dla praktyków medycyny niekonwencjonalnej. Osoby praktykujące medycynę alternatywną często opierają się na certyfikatach wydawanych przez zewnętrzne organizacje lub stowarzyszenia branżowe. Jednakże brak ujednoliconego systemu certyfikacji rodzi problemy związane z weryfikacją kompetencji i kwalifikacji terapeutów.

Odpowiedzialność prawna

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej (Dz.U. 2021 poz. 1128), osoby wykonujące zawód w zakresie medycyny niekonwencjonalnej muszą zapewnić odpowiedni standard świadczeń, a ich działalność podlega nadzorowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Mimo to istnieje szereg niejasności prawnych dotyczących zakresu odpowiedzialności i obowiązków osób wykonujących te praktyki.

Praktykujący medycynę alternatywną mogą podlegać odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone pacjentom. Zgodnie z kodeksem cywilnym (art. 415 i nast.), istnieje obowiązek naprawienia szkody wynikającej z nienależytego wykonania usługi. W przypadku medycyny niekonwencjonalnej ta odpowiedzialność może być trudniejsza do ustalenia ze względu na subiektywny charakter niektórych terapii i brak jednolitych standardów medycznych.

Zgodnie z art. 33 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. 2021 poz. 1200), wymagana jest świadoma zgoda pacjenta na leczenie. W kontekście medycyny niekonwencjonalnej, szczególnie ważne jest, aby pacjent był w pełni poinformowany o naturze i potencjalnych ryzykach związanych z zastosowaną terapią.

Zgodnie z ustawą o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. 2020 poz. 344) oraz ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, promocja i reklama praktyk niekonwencjonalnych muszą być zgodne z prawem i nie mogą wprowadzać w błąd co do ich skuteczności czy bezpieczeństwa.

Ochrona prawna zawodu lekarza

Sprawa zawisła przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie dotyczyła osoby praktykującej medycynę alternatywną, która pozwała telewizję za naruszenie dóbr osobistych¹. Program telewizyjny podważał kwalifikacje powoda jako lekarza medycyny naturalnej, jego wykształcenie i skuteczność stosowanych metod leczenia. Powód argumentował, że program w sposób nieprawdziwy przedstawił go jako oszusta i naciągacza. W konsekwencji spowodował utratę zaufania społecznego i szkodę dla jego reputacji. Telewizja broniła się, twierdząc, że ich działania były w granicach prawa, mając na celu ochronę zdrowia i życia ludzkiego. Sąd oceniał w kontekście doniesień o nielegalnym wykonywaniu zawodu lekarza przez powoda i zarzutach prokuratury, czy:

• dziennikarze naruszyli prawa powoda,
• działali w granicach wolności słowa i ochrony interesu społecznego.

Wskazano, iż okoliczność, że powód praktykował działania, które można określić jako „leczenie alternatywnymi metodami innymi niż medycyna akademicka” nie nadaje mu tytułu lekarza. Osoba trudniąca się zatem alternatywnymi metodami leczenia, a nieposiadająca wykształcenia medycznego, nie jest zatem lekarzem.

1. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 18 kwietnia 2019 r., sygn. I ACa 168/18, LEX nr 2689761. ↩︎

Przemysław Pietrzak