Grafika: Freepik.com

Znaczenie świadczeń opieki paliatywnej dla pacjenta

Opieka paliatywna, będąca istotną częścią systemu opieki zdrowotnej, ma na celu poprawę jakości życia pacjentów zagrożonych śmiertelną chorobą. Zadaniem tej opieki jest łagodzenie bólu i innych objawów, a także wsparcie psychologiczne, społeczne i duchowe. W Polsce podobnie jak w innych krajach opieka paliatywna jest regulowana przez szereg przepisów prawnych, które mają na celu zapewnienie odpowiedniego standardu opieki oraz ochronę praw pacjentów.

Dostęp do specjalistycznej medycyny paliatywnej

Jednym z kluczowych aspektów prawnych w opiece paliatywnej jest dostęp do odpowiedniej opieki. Zgodnie z Ustawą o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. 2021 poz. 2095), pacjent ma prawo do opieki zdrowotnej odpowiadającej wymogom aktualnej wiedzy medycznej. W kontekście opieki paliatywnej oznacza to zapewnienie dostępu do specjalistycznych usług medycznych, które są w stanie odpowiednio zająć się potrzebami pacjentów w terminalnej fazie choroby.

Świadoma zgoda pacjenta wobec lekarza na opiekę paliatywną

Istotną kwestią są również prawa pacjenta dotyczące świadomej zgody na leczenie. Zgodnie z Ustawą o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. 2021 poz. 35), lekarz ma obowiązek poinformowania pacjenta o jego stanie zdrowia, możliwych metodach diagnostyki i leczenia, ich skutkach oraz przewidywanych konsekwencjach ich niewykonania. W opiece paliatywnej, gdzie decyzje terapeutyczne często dotyczą kwestii życia i śmierci, poszanowanie prawa pacjenta do informacji i wyrażania zgody jest szczególnie istotne.

Łagodzenie bólu chorobowego w ramach opieki paliatywnej

Kolejnym wyzwaniem prawnym jest kwestia stosowania środków farmakologicznych, w szczególności opioidów, które są kluczowe w łagodzeniu bólu w opiece paliatywnej. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. 2021 poz. 1599) reguluje kwestie przepisywania i stosowania leków zawierających substancje psychoaktywne, w tym opioidów. Lekarze zajmujący się opieką paliatywną muszą zatem łączyć troskę o dobrostan pacjenta z przestrzeganiem ścisłych przepisów dotyczących stosowania tych substancji.

Kwestie etyczne opieki paliatywnej

Warto również zwrócić uwagę na aspekty etyczne i prawne związane z decyzjami o zaprzestaniu leczenia podtrzymującego życie. Chociaż polskie prawo nie reguluje bezpośrednio kwestii eutanazji, która jest nielegalna, to jednak Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty pozwala na rezygnację z nieskutecznego leczenia, jeśli jest to zgodne z wolą pacjenta. Decyzje te muszą być jednak podejmowane z dużą ostrożnością, zawsze z poszanowaniem godności i praw pacjenta.

Kwestia finansowania opieki paliatywnej ponad limit

Sprawa zawisła przed Sądem Apelacyjnym w Gdańsku¹ dotyczyła zapłaty przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) za świadczenia zdrowotne udzielone ponad limit umowny. Szpital udzielał świadczeń z zakresu hemodializoterapii i żywienia dojelitowego oraz pozajelitowego w warunkach domowych. Sąd Apelacyjny w Gdańsku uznał, że NFZ zobowiązany jest do zapłaty za te świadczenia, ponieważ były one niezbędne i ratujące życie lub zdrowie pacjentów. Wśród świadczeń wymieniono opiekę paliatywną oraz leczenie pacjentów w ciężkim stanie ogólnym, pokazując, że te procedury są kluczowe w ratowaniu życia. Sąd uznał, że NFZ powinien pokryć koszty tych świadczeń, nawet jeśli przekraczają one ustalony limit, gdyż ich celem było zapewnienie odpowiedniej opieki zdrowotnej w sytuacjach krytycznych. Sąd podkreślił, że limity umowne nie powinny ograniczać dostępu do niezbędnych świadczeń zdrowotnych w sytuacjach zagrożenia życia.

1. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 05 czerwca 2019 r., sygn. V ACa 525/18, LEX nr 2712634. ↩︎

Przemysław Pietrzak