Urazy okołoporodowe mogą dotyczyć zarówno matki, jak i dziecka. Ich wystąpienie może być konsekwencją błędu przy porodzie. Poród o prawidłowym przebiegu, podczas którego zachowuje się standardy opieki położniczej, niesie bardzo niskie ryzyko komplikacji.
Urazy okołoporodowe: powikłanie przy porodzie
Statystyki wskazują, że liczba urazów okołoporodowych stale maleje. Jest to niewątpliwie efekt wzrostu standardów opieki położniczej i postępu medycyny. Nie bez znaczenia jest też świadomości matek, które są dziś bardzo dobrze przygotowane do porodu. Kobiety mają znaczną wiedzę na tematy związane z ciążą, porodem i laktacją.
Jednak nawet w trakcie prawidłowo przebiegającego, fizjologicznego porodu może dojść do nieprzewidzianych komplikacji. Takie sytuacje mogą zaważyć na zdrowiu, a nawet życiu matki i dziecka. Wówczas położna wzywa lekarza, a ten szuka optymalnego dla matki i dziecka rozwiązania. Urazy okołoporodowe — matki i dziecka — mogą stać się wówczas efektem ubocznym działania ratującego matkę lub dziecko. Pozwala to uniknąć gorszych konsekwencji, np. zamartwicy u dziecka. Wystąpienie urazu okołoporodowego nie jest w takich sytuacjach winą lekarza, lecz efektem prawidłowego postępowania.
Urazy okołoporodowe: błąd przy porodzie
Urazy okołoporodowe mogą powstać także w wyniku błędu medycznego.
Przykładem jest odmowa przeprowadzenia cięcia cesarskiego, pomimo istnienia przeciwwskazań do porodu siłami natury. W przypadku niewspółmierności porodowej poród taki może stanowić zagrożenie dla matki i dziecka. Prawdopodobieństwo wystąpienia urazów okołoporodowych jest wówczas bardzo wysokie.
Odpowiedzialność za błąd przy porodzie skutkujący urazem okołoporodowym ponosi lekarz. Konsekwencje prawne poniesie lekarz, który popełnił błąd medyczny, odmawiając porodu operacyjnego.
Poszkodowanym należy się zadośćuczynienie i odszkodowanie za szkodę i cierpienie.
Fundacja Pomocy Ofiarom Błędów Medycznych świadczy bezpłatną pomoc w przypadkach urazów okołoporodowych spowodowanych błędem medycznym.
Urazy okołoporodowe u dzieci
Urazy okołoporodowe mogą wystąpić u rodzącej matki, jak i u przychodzącego na świat dziecka. Te drugie są szczególnie niebezpieczne. Statystycznie występują u 1,5-3% noworodków. Najczęściej dotyczą układu nerwowego, narządu ruchu oraz narządów wewnętrznych.
Uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego
Niedotlenienie dziecka może być urazem okołoporodowym. Nierzadko wpływa na wystąpienie uszkodzeń ośrodkowego układu nerwowego. Może to stać się przyczyną mózgowego porażenia dziecięcego, porażenia splotu barkowego, upośledzenia umysłowego czy padaczki.
Konsekwencją urazu może być encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienną.
Choroba ta może mieć zróżnicowane nasilenie. Objawy mogą by zarówno lekkie, jak i ciężkie. W wyniku encefalopatii w badaniu neuropatologicznym stwierdza się najczęściej u noworodków zmiany o charakterze selektywnej martwicy neuronów, przystrzałkowego uszkodzenia mózgu, martwicy niedokrwiennej i stanu marmurkowatego.
Udary okołoporodowe często mają związek z encefalopatią niedotlenieniowo-niedokrwienną. Sprzyjają im także wrodzone wady serca, zaburzenia krzepnięcia, odwodnienie i zakażenia. Ryzyko zwiększają też porody kleszczowe, porody z użyciem próżnociągu i cesarskie cięcie.
Wysoce niebezpieczne jest także krwawienie śródczaszkowe. Występuje u 20-50% noworodków urodzonych przed 35 tygodniem ciąży. W cięższych przypadkach występuje tzw. zespół katastroficzny. Polega on na zaburzeniach oddychania, braku reakcji źrenic na światło i zaburzeniach świadomości u noworodka (objawy nie muszą wystąpić łącznie). Zespół objawów mniej nasilonych to w tym przypadku m.in. zaburzenia świadomości mniejsze niż w zespole katastroficznym i nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych dziecka.
U wcześniaków z krwawieniami śródmózgowymi częściej zdarzają się bezdechy. Charakterystyczne są też: zmniejszoną aktywność spontaniczną oraz zaburzenia perystaltyki jelit. Napięcie mięśniowe i widzenie może również rozwijać się wolniej niż u innych dzieci. Prawie u połowy wcześniaków, u których wystąpiły krwawienia około- i dokomorowe, występują drgawki. Drgawki te zazwyczaj trwają krócej niż u dzieci donoszonych.
Do powikłań krwawień dokomorowych zalicza się żółtaczkę jąder podkorowych. Rozpoznaje się ją u dzieci urodzonych po 35 tygodniu wieku płodowego. Skutkiem są najczęściej: zaburzenia ruchowe – atetotyczna, dystopiczna forma mózgowego porażenia dziecięcego. Możliwy jest niedosłuch lub głuchota, uszkodzenia ruchów gałek ocznych, a zwłaszcza spojrzenia w górę oraz widoczne zmiany w wybarwieniu szkliwa zębów.
Rzadszym powikłaniem krwawień niedokrwiennych są okołoporodowe uszkodzenia rdzenia kręgowego.
Przerwanie rdzenia kręgowego o charakterze ciągłym zdarza się bardzo rzadko, niemniej śmiertelność w takich wypadkach wynosi aż 18%. U dzieci, które przeżyły konieczne jest wdrożenie tracheostomii i wentylacji mechanicznej. Sytuacje te są najczęściej efektem błędu medycznego. W takich przypadkach Fundacja Pomocy Ofiarom Błędów Medycznych oferuje poszkodowanym bezpłatną pomoc prawną.
Mózgowe porażenie dziecięce (MPD)
Mózgowe porażenie dziecięce togrupa trwałych, niepostępujących zaburzeń ruchu i postawy, będących następstwem nieprawidłowości rozwoju mózgu, do których doszło w okresie płodowym i noworodkowym.
Mózgowe porażenie dziecięce to zespół objawów chorobowych. Może występować w kilku postaciach: kurczowego porażenia połowiczego, obustronnego porażenia kurczowego, obustronnego porażenia połowiczego, w postać móżdżkowej, a także w postaci pozapiramidowej.
Dzieci dotknięte MPD wymagają kompleksowej opieki neurologicznej, rehabilitacyjnej i ortopedycznej, a nierzadko też innych specjalistów.
Uszkodzenia nerwów czaszkowych i okołoporodowe uszkodzenia innych narządów
Porażenia nerwu twarzowego najczęściej jest efektem ubocznym zastosowania kleszczy lub próżniociągu podczas porodu. Do okołoporodowych uszkodzeń innych narządów zalicza się natomiast uszkodzenia: śledziony, żołądka, wątroby, narządów płciowych, oczu i nadnerczy.
Najrzadziej występują uszkodzenia narządów płciowych, jednak dzieci, które ich doświadczyły, wymagają stałej opieki urologicznej. Najczęściej są one skutkiem porodów miednicowych.
Inne urazy okołoporodowe u dzieci
W wyniku nieprawidłowości lub komplikacji przy porodzie może dojść do porażenia splotu barkowego. Porażenia takie dzieli się na: porażenia splotu barkowego typu Duchenne’a-Erba, typu Klumpke oraz całkowite.
Ponadtą wystąpić mogą urazy głowy i szyi. Są to złamania kości czaszki, kręcz szyi, uszkodzenia skóry głowy, przedgłowie, krwiaki podokostnowe, wgniecenia kości czaszki.
Urazy narządu ruchu u dziecka, to najczęściej złamania kości udowej, obojczyka i kości ramiennej.
Urazy okołoporodowe u matki — przyczyny
Prawidłowo przebiegający, fizjologiczny poród niesie bardzo niskie ryzyko urazów okołoporodowych. W dużej mierze to nadmierna medykalizacja porodu czy próby jego przyspieszania są winne późniejszych komplikacji.
Urazy przy porodzie najczęściej występują, gdy poród jest wspomagany (kleszcze, próżnociąg). Ponadto ryzyko urazów, zarówno u matki, jak i dziecka, niesie nieproporcjonalny stosunek główki dziecka do rozmiarów miednicy matki, a więc niewspółmierność porodowa. W takich wypadkach wskazany jest poród przez cięcie cesarskie jako bezpieczniejszy dla matki i dziecka. Również makrosomia (nadmierna masa płodu) może mieć podobny skutek i również w tym przypadku, po ocenie dokonanej przez lekarza, może zostać wydane zalecenie porodu operacyjnego.
Urazy okołoporodowe u matki – pęknięcie krocza
Najczęstszymi urazami okołoporodowymi u rodzącej są uszkodzenia krocza.
W czterostopniowej klasyfikacji pęknięcia krocza pęknięcie IV stopnia definiuje się jako uszkodzenie nie tylko samego krocza, ale również ścian odbytu. Uszkodzenie I stopnia jest najłagodniejsze.
Potocznie za główne jego przyczyny pęknięć uznaje się: dużą masę urodzeniową noworodka i niewłaściwe położenie płodu. W rzeczywistości nie samo dziecko jest odpowiedzialne za urazy okołoporodowe matki. Wiele zależy od przygotowania rodzącej, jak i od profesjonalizmu i wiedzy położnej towarzyszącej przy porodzie. Odmowa należytego wsparcia dla matki, brak aktualnej wiedzy na temat porodu, czy ignorowanie planu porodu i standardów okołoporodowych — wszystko to może być błędem medycznym, skutkującym urazem okołoporodowym matki.
Wśród przyczyn pęknięć należy wskazać także przedłużający się poród, środkowe nacięcie krocza i porody zabiegowe. Niemniej, uważa się, że użycie kleszczy jest obarczone większym ryzykiem wystąpienia urazów niż zastosowanie próżnociągu.
Nacięcie krocza wciąż, pomimo aktualizującej się wiedzy i standardów opieki położniczej, jest bardzo powszechnym zabiegiem wykonywanym w położnictwie. Tymczasem zgodnie z aktualną wiedzą i wytycznymi kluczowe jest nie nacięcie, lecz ochrona krocza przy porodzie.
Odmowa ochrony krocza przy porodzie lub nieprawidłowe jej wykonanie skutkują pęknięciem, bólem i długotrwałą rehabilitacją. Kobieta może wówczas dochodzić zadośćuczynienia i odszkodowania od położnej.
Warto wiedzieć, że zastosowanie tzw. rutynowego nacięcia krocza, również może być błędem medycznym. Zwłaszcza gdy dochodzi do niego wbrew woli rodzącej i na podstawie nieaktualnej wiedzy medycznej. Wiąże się to z naruszeniem praw pacjenta i przeprowadzeniem zabiegu bez wyraźnych wskazań medycznych. Wiedza o tym, że nacięcie krocza nie zapobiega obniżeniu napięcia mięśni dna miednicy, pęknięciom i nie chroni dziecka, jest bowiem powszechnie dostępna. Nacięcie zwiększa ryzyko infekcji, także tych ze skutkiem śmiertelnym, zwiększa ból i powoduje znaczącą utratę krwi.
Wiedzę tę otrzymuje każda kobieta przygotowująca się do porodu. Oznacza to, że specjaliści z dziedziny położnictwa również powinni ją posiadać.
Fundacja Pomocy Ofiarom Błędów Medycznych w sposób szczególny oferuje swoją pomoc właśnie ofiarom błędów okołoporodowych.
Odszkodowanie za urazy okołoporodowe
Każdy pracownik medyczny i każda placówka medyczna ponoszą odpowiedzialność cywilną i karną za swoje błędy medyczne.
Jeśli urazy okołoporodowe są skutkiem błędu medycznego, poszkodowani mogą ubiegać się o odszkodowanie, zadośćuczynienie i rentę.
Powództwo może wytoczyć poszkodowana matka w swoim imieniu, jak i oboje rodzice w imieniu własnym lub dziecka.
Fundacja Pomocy Ofiarom Błędów Medycznych świadczy w pełni nieodpłatne, profesjonalne usługi prawne ofiarom błędów medycznych.
